Amerika yanacaq istehsalçılarının bərpaolunan dizel yanacağı istehsal etmək üçün zavodlarını yenidən təchiz etmək cəhdləri az emissiyalı bioyanacaq tədarükünün izafiliyinə səbəb olub, bu isə neftayırma müəssisələrinin gəlir normasının azalması və gənc sənayenin inkişafının ləngiməsi ilə nəticələnib.
ABŞ Enerji İnformasiya İdarəsi (EIA) bildirib ki, bu il biokütlə (bərpaolunan dizel və biodizel yanacağı üçün ümumi termin) əsaslı dizel sektorunda baş verən sarsıntılar gələcək bioyanacaq investisiyalarına mane ola bilər. Bu, öz növbəsində, ənənəvi yolla yerin təkindən hasil edilən yanacaq növlərindən bərpaolunan yanacağa keçidi dayandıra bilər.
Bəzi bioyanacaq istehsalçıları bu il artıq öz zavodlarının fəaliyyətini dayandırıblar, sənaye iştirakçıları isə indi daha çox şirkətin ilin sonuna qədər öz bizneslərini ləğv etmək niyyətində olduqlarını açıqlayıblar.
Koronavirus pandemiyasından sonra ABŞ-da bərpaolunan dizel üzrə istehsal gücü təxminən dörd dəfə artıb: bu rəqəm 2021-ci ildə 791 milyon qallondan 2023-cü ildə 3 milyard qallona qədər yüksəlib, bu dövr ərzində neftayırma zavodları neft əsaslı məhsullara keçiddən xilas olmağın yollarını axtarmağa başlayıblar.
Biodizel ilə yanaşı, ABŞ-ın ümumi biokütlə əsaslı dizel üzrə istehsal gücü 2023-cü ilə qədər 5 milyard qallonu keçib.
Bərpaolunan dizel yanacağı dizel yanacağını tamamilə əvəz edə bilir, biodizeldən isə yalnız qarışıq şəklində istifadə edilə bilər. Məhz buna görə də, bərpaolunan dizel yanacağı istehsalçılar üçün daha cəlbedici görünür.
İllinoys Universitetinin professoru Skott İrvinin bildirdiyinə görə, ABŞ Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyinin (RFS) bərpaolunan yanacaq standartları proqramı çərçivəsində yaradılan biokütlə əsaslı dizel qarışdırma hədəfləri, 2025-ci ilə qədər ildə yalnız 4,5 milyard qallon məcmu tələb yaradır.
Bu isə idxal istisna olmaqla, mövcud daxili istehsaldan azdır. Mütəxəssislərin proqnozlarına görə, 2025-ci ilə qədər ABŞ-da bərpaolunan dizel və biodizel istehsal gücü 7 milyard qallonu keçəcək.
Neftayırma zavodları bərpaolunan yanacaq sahələrinin bir çox seqmentlərində çətinliklərlə üzləşirlər. Məsələn, “Valero” müstəqil bərpaolunan dizel emalı zavodunun gəlirliliyi birinci rübdə 21,5 faiz azalaraq, illik bir qallon üçün 1,02 dollara düşüb.
Zavodun rəqibi olan “HF Sinclair” isə kredit qiymətlərinin düşməsinin, bərpaolunan enerji seqmentində vergilərdən və amortizasiya və aşınma xərclərinin uçotundan əvvəl 18,6 milyon dollar məbləğində, bir il əvvəl 3 milyon dollar gəlirlə müqayisədə nisbi zərərlə nəticələndiyini açıqlayıb.
“Vertex Energy” şirkəti, Alabamada gündə 8000 barel bərpaolunan dizel yanacağı zavodunu yenidən hasil edilən yanacaq istehsalına çevirməyi planlaşdırır, çox güman ki, zavod bu addımı gələn il də davam edəcək bioyanacaq istehsalı üçün makroiqtisadi maneələrə görə atmaq qərarına gəlib. Şirkət, bir ilə yaxındır ki, zavodda istehsal olunan bərpaolunan dizel yanacağının satışına başlayıb.
Amerikanın “Chevron” neft şirkəti əlverişsiz bazar şərtlərini əsas gətirərək, mart ayında iki biodizel yanacaq zavodunun fəaliyyətini dondurduğunu bildirib. Biodizel yanacağı yalnız xammala görə bərpaolunan dizel yanacağı ilə rəqabətə girmir; onun istehsalı zamanı daha az yuyulma baş verir ki, bu da onu bərpaolunan dizel istehsalı bumu ilə müqayisədə daha əlverişsiz məhsula çevirir.
Bazar iştirakçılarının bildirdiyinə görə, ABŞ neftayırma zavodlarının bərpaolunan dizel yanacağının izafiliyini satış yolu ilə tənzimləmək üçün üçün Kanada və Avropa bazarlarına müraciət edəcəyi gözlənilir. Bununla yanaşı, onların yerli istehsalçıların sərt rəqabəti ilə qarşılaşacağı güman olunur.
