18 sentyabr 2024-cü il tarixində ABŞ Federal Ehtiyat Sistemi (FED) uçot faiz dərəcəsini 5.5%-dən 5.00%-ə qədər endirməklə dünya maliyyə bazarlarında gözlənilməz bir addım atdı. Bu qərarın arxasında dayanan əsas səbəblər isə qlobal və daxili iqtisadiyyatda müşahidə olunan bir sıra faktorlarla izah olunur. Bunlardan ən mühümləri iqtisadi artımın zəifləməsi, inflyasiyanın tənzimlənməsi, qlobal müəyyənsizlik və maliyyə bazarlarına dəstək tədbirləridir. Bu faktorları aşağıdakı ardıcıllıqla izah etmək olar.
İqtisadi artımda yavaşlama: FED-in əsas narahatlıqlarından biri iqtisadiyyatda müşahidə edilən zəif böyümə idi. 2024-cü ilin üçüncü rübündə ABŞ-ın iqtisadi göstəriciləri, xüsusilə də istehlak xərcləmələri və sənaye istehsalı gözləniləndən aşağı oldu. Bu, FED-in daha əvvəl tətbiq etdiyi yüksək faiz siyasətinin iqtisadiyyatı həddindən artıq yavaşlatdığına dair narahatlıqlarını artırdı. Buna görə də faiz endirimi ilə FED iqtisadiyyata tələbatı artırmaq və iqtisadi fəallığı dəstəkləməyi hədəfləyir.
İnflyasiya təzyiqinin azalması: FED-in uzunmüddətli məqsədlərindən biri inflyasiyanı təxminən 2% səviyyəsində saxlamaqdır. 2024-cü ilin əvvəllərində inflyasiya artımlarının bu hədəfə yaxın olduğu halda, ilin ortalarından etibarən inflyasiya təzyiqlərinin azalması müşahidə olundu. Enerji qiymətlərindəki enmələr və qlobal ticarət fəaliyyətinin zəifləməsi inflyasiyanın daha da aşağı düşməsinə səbəb ola bilərdi. Buna görə də, FED tələbatı artırmaq və deflyasiya riskini minimuma endirmək məqsədilə faiz dərəcəsini aşağı salmaq qərarına gəldi.
Qlobal müəyyənsizliklər və ticarət gərginliyi: Qlobal iqtisadi mənzərə də FED-in qərarına təsir göstərən əsas amillərdən biri idi. Dünyada davam edən geosiyasi gərginliklər və ticarət münaqişələri ABŞ iqtisadiyyatına risklər yaradırdı. Xüsusilə Çin və Avropadakı böhran təhlükələri, inkişaf etməkdə olan bazarlardakı çağırışlar və enerji qiymətlərindəki dəyişkənliklər FED-in diqqətində idi. Bu şəraitdə faiz dərəcəsinin aşağı salınması ABŞ iqtisadiyyatının qlobal qeyri-müəyyənliklərdən qorunması üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
Maliyyə bazarlarına dəstək: Maliyyə bazarlarının stabilliyi də FED-in bu qərarını əsaslandıran amillərdən biri oldu. Son aylarda səhm bazarlarında volatillik və investorların risklərə qarşı həssaslığı yüksəlmişdi. Faiz dərəcəsinin aşağı salınması daha çox likvidlik imkanlarını təmin edərək bazarların canlanmasına və iqtisadi fəallığın artırılmasına kömək edəcək.
İşsizlik səviyyəsinin qorunması: İqtisadi yavaşlama işsizlik səviyyələrində artışa səbəbiyyət verən ən vacib faktorlardandır. FED, faiz dərəcəsini aşağı salaraq iqtisadi fəaliyyəti stimullaşdırmağı və işsizliyin artmasının qarşısını almağı hədəfləyir. Aşağı faizlər, şirkətlərin kredit götürərək böyüməsinə və yeni iş yerləri yaratmasına imkan yaradır.
Müəllif: Orxan Məmmədli
