Neft hasil edən ölkələr – “qara qızıl”ın təbii ehtiyatlarına və onun xaricə ixracına görə dünya lideridirlər. Ən çox neft hasil edən 10 ölkə hansılardır və Rusiyanın ehtiyatları nə qədər müddətə bəs edəcək?
Dünya neft ehtiyatlarının bölgüsü haqqında
Neft ehtiyatları – müəyyən bir bölgədə yerləşən xam neftin miqdarıdır. Qeyd edək ki, əlçatmaz dərinliklərdə olan neft milli ehtiyatların bir hissəsi sayıla bilməz. “British Petrolium” şirkətinin hesablamalarına görə, 2021-ci ildə dünya neft ehtiyatları 1.734 trilyon barel təşkil edib. Statistik hesabata əsasən, dünyada ən çox neft ehtiyatları olan ölkələr aşağıdakılardır:
- Venesuela – 17.5%
- Səudiyyə Ərəbistanı – 17.2%
- Kanada – 9.7%
- İran – 9.1%
- İraq – 8.4%
- Rusiya – 6.2%
Neft hasilatı üzrə lider ölkələr
2021-ci ildə neft hasilatı üzrə lider ölkələr aşağıdakılar olub:
- ABŞ – 15.8%
- Rusiya- 13.5%
- Səudiyyə ərəbistanı – 12.1%
- Kanada – 5.7%
- İraq – 5.6%
- Çin – 4.8%
- BƏƏ – 4.4%
- Braziliya – 3.8%
- Küveyt – 3.6%
- İran – 2.5%
Rusiyanın ən böyük neft yataqları
Rusiyada təxminən 1 milyard tondan çox ehtiyata malik olan 10 neft yatağı var. Bunlardan ən böyüyü aşağıdakılardır:
- “Samotlor”. Xantı-Mansiysk Muxtar Dairəsinin Nijnevartovsk bölgəsind, Samotlor gölü ərazisində yerləşir. Təxmini geoloji neft ehtiyatı 7.1 milyard ton təşkil edir. Sənaye mədənçiliyi 1969-cu ildən həyata keçirilir.
- Tatarıstan Respublikasında “Romaşkinskoye” yatağı. Təxmini geoloji ehtiyatı 5 milyard tondur. Sənaye inkişafı XX əsrin 40-cı illərinin sonlarından həyata keçirilir.
- “Priobskoye”. Xantı-Mansiysk Muxtar Dairəsində, Seliyarovo kəndi yaxınlığında yerləşir. Təxmini ehtiyatlar 5 milyard tondur, 1988-ci ildən hasil edilir.
- Surqut yaxınlığındakı Xantı-Mansiysk Muxtar Dairəsindəki “Fedorovskoye”. Təxmini ehtiyatı 2 milyard tondur. Sənaye inkişafı 1973-cü ildə başlayıb.
- “Lyantorskoe”. Xantı-Mansiyks Muxtar Dairəsind, Lyantora şəhəri yaxınlığında Pim çayı üzərində yerləşir. Təxmini ehtiyatları 2 milyard tondur. Sənaye inkişafı 1978-ci ildə başlayıb.
Rusiya nefti neçə ilə bəs edəcək?
“Rosgeologiya”nın məlumatına görə, Rusiyanın neft ehtiyatları yaxın 30 ilə bəs edəcək. Karbohidrogen ehtiyatların tükənəcəyi ilə bağlı proqnozlar tez-tez eşidilsə də, tarix həmişə dəyişir. Bu niyə baş verir?
– kəşf edilmiş ehtiyatlar real həcmlə eyni deyil. Bir neçə onilliklərdir ki, ölkələr çətin bərpa olunan ehtiyatlar üçün konkret rəqəmlər verirlər, yəni kəşfiyyat hətta hələ işlənməmiş ehtiyatları da qiymətləndirə bilir;
– neft və qaz bərk maddələr deyil, çıxarılan ehtiyatlar hesabına yaranan boşluqlar əvvəllər əlçatmaz olan yerlərlə doldurula bilər;
– neftin mənşəyi haqqında birmənalı fikir yoxdur. Əsas nəzəriyyələr qeyri-üzvi və üzvi təbiətdən danışır, yəni Yer mantiyasında kimyəvi reaksiyalar nəticəsində və müvafiq olaraq təzyiq və temperatur altında üzvi qalıqların parçalanması nəticəsində neft yaranır. Hər iki nəzəriyyə neft və qazın bərpa oluna biləcəyini nəzərdə tutur, baxmayaraq ki, yenilənmə müddəti aydın deyil;
– heç də bütün yataqlar işlənmir. Bunun bariz nümunəsi Arktika şelfidir;
– beynəlxalq konsorsiumlar və ayrı-ayrı ölkələr (ilk növbədə OPEC) qiymətləri karbohidrogen təchizatçıları üçün faydalı olan səviyyədə saxlamaq məqsədilə qəsdən neft hasilatını məhdudlaşdırırlar.
Amma unutmaq olmaz ki, mədən üsulları get-gedə təkmilləşir. Texnologiyanın sürətli inkişafı neftçilərə daha dərin və əvvəllər əlçatmaz olan yataqlara çıxmağa imkan verir. Məsələn, əvvəllər dərinliyi 1.5 km olan quru dərin hesab olunurdusa, hazırda o, dayaz quyu sayılır.
Neft sənayesinin perspektivləri
Ekspertlərin fikrincə, neft sənayesi ilə bağlı proqnoz nikbindir. Bəli, “yaşıl” enerjinin inkişafı və alternativ enerji mənbələrinə keçidlə bağlı qlobal tendensiyalar mövcuddur. Amma indiyə qədər heç kim günəşdən plastik və ya küləkdən motor yağı hazırlamağı öyrəndiyini iddia etməyib. Onların sözlərinə görə, sənaye inkişaf etdikcə neftə və qaza tələbat daha da artacaq. Məsələn, bu gün kimya sənayesi o qədər yüksək inkişaf mərhələsindədir ki, karbohidrogenlərdən demək olar ki, hər şeyi əldə etmək olar.
Rusiyaya gəlincə, hər şey geosiyasi amillərdən və Rusiyanın neft sektoruna hansı sanksiyaların təsir edəcəyindən asılı olacaq.
