G10 ölkələrinin mərkəzi bankları bu il faiz dərəcələrini ümumilikdə 850 baza bəndi azaldıblar. İnkişaf etməkdə olan bazarların mərkəzi bankları isə 2025-ci ildə faiz dərəcələrini 3085 baza bəndi endiriblər ki, bu da ötən ilki 2160 baza bəndi ilə müqayisədə xeyli çoxdur.
Aparıcı mərkəzi banklar 2025-ci ildə faiz dərəcələrini maliyyə böhranı dövründən bəri ən sürətli tempdə və ən böyük miqyasda azaldıblar. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə də pul-kredit siyasətinin yumşaldılması sürətlənib.
Ən çox ticarət olunan 10 valyutanı nəzarətdə saxlayan doqquz mərkəzi bank 2025-ci ildə baza faiz dərəcələrini aşağı salıb. Bunlara ABŞ Federal Ehtiyat Sistemi (FED), Avropa Mərkəzi Bankı (AMB), İngiltərə Bankı, eləcə də Avstraliya, Yeni Zelandiya, Kanada, İsveç, Norveç və İsveçrə mərkəzi bankları daxildir.
Bu il onlar 32 endirim çərçivəsində faiz dərəcələrini ümumilikdə 850 baza bəndi azaldıblar. Bu, 2009-cu ildən bəri ən genişmiqyaslı pul-kredit siyasəti yumşaldılmasıdır.
2026-cı il ərəfəsində əhval-ruhiyyənin dəyişməsi
Bu, 2022 və 2023-cü illərlə müqayisədə kəskin dönüşdür. Həmin dövrdə siyasətçilər Rusiya–Ukrayna münaqişəsinin başlanmasından sonra enerji qiymətlərinin sürətlə artması fonunda inflyasiya ilə mübarizə aparmaq üçün faiz dərəcələrini yüksəltmişdilər.
Bu il istisna Yaponiya olub — ölkə faiz dərəcələrini iki dəfə artırıb.
Bəzi analitiklər 2026-cı ilin köklü dəyişikliklər gətirə biləcəyini gözləyirlər. Onlar son aylarda G10 ölkələrinin bir sıra mərkəzi banklarının, xüsusilə Kanada və Avstraliyanın ritorikasında nəzərəçarpan dəyişikliklərə diqqət çəkir və gələcəkdə faiz artımı ehtimalı ilə bağlı narahatlıqların yarandığını bildirirlər.
“TD Securities”in qlobal makrostrategiya üzrə rəhbəri Ceyms Rossiter bildirib: “Biz hesab edirik ki, Avropa Mərkəzi Bankı gələn il faiz dərəcələrini artıracaq, Avstraliya Ehtiyat Bankı və Kanada Bankı isə belə bir addıma yaxınlaşacaq”.
Bu arada, FED əmək bazarındakı proseslərin dəyişməsi və inflyasiyanın dinamikası ilə üzləşir.
“JPMorgan”ın qlobal makroiqtisadi tədqiqatlar şöbəsinin rəhbəri Luis Oqanes deyib: “2025-ci il ərzində belə bir dinamika müşahidə olunurdu: FED hər iclasda ya faiz dərəcələrini dəyişməz saxlayırdı, ya da azaldırdı, artım məsələsi isə heç vaxt müzakirə olunmurdu. Lakin 2026-cı ildə vəziyyətin, xüsusilə ilin ikinci yarısında, dəyişməsi mümkündür və risklər hər iki tərəfdən bir qədər daha qabarıq ola bilər”.
Pul-kredit siyasətinin yumşaldılmasının tempinin zəifləməsi aylıq göstəricilərdə də aydın görünür. Dekabrda iclas keçirən doqquz mərkəzi bankdan yalnız FED və İngiltərə Bankı faizləri azaldıb, Yaponiya isə artırıb.
İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə isə dekabr ayında faiz endirimləri hələ də kəskin və sürətli olub.
“Reuters” agentliyinin sorğusuna əsasən, 18 inkişaf etməkdə olan ölkədən səkkizinin mərkəzi bankı (onlardan 14-ü bu ay iclas keçirib) faiz dərəcələrini ümumilikdə 350 baza bəndi azaldıb. Bu ölkələr Türkiyə, Rusiya, Hindistan, Meksika, Tailand, Filippin, Polşa və Çilidir.
Bu son endirim dalğası nəticəsində 2025-ci ildə ümumi faiz azaldılması 51 mərhələdə 3085 baza bəndinə çatıb. Bu göstərici 2024-cü ildəki 2160 baza bəndini xeyli üstələyir və ən azı 2021-ci ildən bəri ən böyük endirim hesab olunur.
İnflyasiya “nəzarət altındadır”
“Allianz Global Investors”in idarəedici direktoru Culiya Pelleqrini bildirib: “İnflyasiya nəzarət altında olub və hətta inkişaf etmiş bazarlardakından da daha yaxşı səviyyədə saxlanılıb. Bu, siyasətçilərin daha fəal mövqeyi sayəsində baş verib”.
Eyni zamanda, ilin əvvəlindən bəri inkişaf etməkdə olan bazarlarda faiz dərəcələrinin 625 baza bəndi həcmində artırılması da qeydə alınıb. Bu, 2024-cü ildə pul-kredit siyasətinin sərtləşdirilməsi çərçivəsində həyata keçirilmiş 1450 baza bəndinin yarısından azdır.
Analitiklər inkişaf etməkdə olan ölkələr tərəfindən pul-kredit siyasətinin daha da yumşaldılacağını gözləyirlər.
