Avqustun 30-u, şənbə günü, əfsanəvi investor Uorren Baffett özünün 95-ci ildönümünü qeyd etdi. Bu vaxta qədər Forbes milyarderin sərvətini 148,2 milyard dollar olaraq qiymətləndirir, onun adı dünyanın ən zəngin adamlarının siyahısında onuncu yeri tutur.
60 il ərzində Baffett investisiya holdinqi Berkshire Hathaway-i idarə edib. Yalnız bu payızda “Omaha kahini” özünə təqaüdə çıxmağa icazə verəcək, şirkətin baş direktor vəzifəsini varisi Qreq Abelə təhvil verəcək.
Gənc sahibkar
Uorren Baffett 1930-cu ildə Omahada, bir birja brokerinin ailəsində doğulub. Uşaqlıqdan riyaziyyata və sahibkarlığa həvəs göstərib. Altı yaşında babasından aldığı saqqızları dostlarına və tanışlarına satırdı. Hələ o vaxt müştərilərə güzəşt etməmək vərdişini formalaşdırdı.
Bir az böyüyəndə qazlı içkilər, qolf topları satır, qəzet paylayırdı. 10 yaşında isə “1000 dollar qazanmağın 1000 yolu” kitabını oxudu və öyrəndi ki, kapitalı öz biznesinə yatırmaq üçün ən yaxşı vaxt yetişib. Onda gənc Baffett ilk biznes ideyasını formalaşdırdı: hər il kapitalı 10% artırmaq və 35 yaşında milyonçu olmaq. Həmin vaxt atası onu Nyu-York Fond Birjasına aparırdı və maliyyə dünyası gənc Baffetti valeh edirdi.
1942-ci ildə Baffett 120 dollar yığdı və bacısı Doris ilə birlikdə hərəsi üç “Cities Service Preferred” səhmi aldı – cəmi 114,75 dollar. Onda 11 yaşlı Baffett sadəcə atasının nümunəsini təkrarlayırdı. Həmin ilin iyununda bu səhmlər 27 dollara düşdü, bu isə balaca investoru çox sarsıtdı. Qiymət 40 dollara qalxanda səhmləri satdı və 5% gəlir qazandı. Amma sonra bu səhmlərin 220 dollara qalxdığını görəndə tələsik satışına və qaçırdığı gəlirə görə çox təəssüflənmişdi.
Sonralar Baffett danışırdı ki, bu hadisə həyatının ən əsas dərslərindən biri olub: kiçik gəlirin arxasınca qaçmamaq, səhmi hansı qiymətə aldığını düşünməmək və uğurdan əmin deyilsənsə, başqalarının puluna cavabdehlik götürməmək.
14 yaşında Baffett ilk 1000 dollarını qazandı. Onun əsas gəlir mənbəyi qəzet paylamaq idi, əsas həyat prinsipi isə qənaət. Həmin vaxt o, hesablı və xəsis insan reputasiyasını qazanmışdı, bu da onu ömrü boyu müşayiət etdi.
15 yaşında isə o, 2000 dollar topladı: bir hissəsini atasının tərəfdaşı ilə açdığı Builders Supply təsərrüfat mağazasına yatırdı, qalan 1200 dollar ilə Omaha yaxınlığında bir ferma aldı. Fermada icarədar işləyirdi. Bu yatırımlardan sonra Baffett öz bizneslərini açdı – təmir olunmuş qolf toplarının, kolleksiya markalarının satışı və avtomobil cilalama xidməti.
Məktəbi bitirəndə onun kapitalı 5000 dollar idi. Həmin pulları artırmaq üçün məktəb müəlliminin köməyi ilə at yarışlarına mərc edirdi.
Təhsil illəri və Qrem ilə tanışlıq
1947-ci ildə Baffett nüfuzlu Pensilvaniya Universitetinin Wharton Biznes Məktəbinə daxil olur, amma tezliklə məyus olub Nebraska Universitetinə köçür. Burada biznesin idarə edilməsi üzrə bakalavr dərəcəsi alır.
1949-cu ildə Baffetti Benjamin Qremin “Ağıllı investor” kitabı valeh etdi. O dövrdə fond bazarı ilə bağlı bütün kitabları oxuyurdu və bu əsəri dəfələrlə təkrar mütaliə etmişdi. Müəllif təklif edirdi ki, qiyməti aşağı salınmış, amma böyümə potensialı olan səhmləri tapıb onlara sərmayə qoymaq lazımdır.
Bu “dəyər investisiyası” konsepsiyası sonradan Baffettin əsas alətinə çevrilmişdi. O, şirkətləri təhlil etməyə və səhmlər almağa başladı. Öyrəndi ki, Qrem Kolumbiya Universitetində dərs deyir və həmin universitetin magistraturasına daxil olaraq iqtisadiyyatı məhz öz müəllimindən öyrəndi.
Buffett Partnership
1951-ci ildə Baffett iqtisad elmləri magistri oldu və Qremin kursunda ən yaxşı tələbə seçildi. Yeni biliklərlə atasının brokerlik şirkətində karyerasına başladı.
1954-cü ildə Qrem onu Nyu-Yorkdakı Graham-Newman şirkətinə dəvət etdi. O, orada bir il işləyib ortaq olmaq təklifi aldı, amma imtina edərək Omahaya qayıtdı.
1956-cı ildə yeddi qohumu ona müraciət etdi və sərmayələrini idarə etməyi xahiş etdi. Beləliklə, ilk tərəfdaşlıq yarandı. 1956–1961-ci illərdə dostlarının və tanışlarının iştirakı ilə daha on tərəfdaşlıq qurdu. İlk tərəfdaşlıqda kapital 105 min dollar idi, 1960-cı ildə isə onun idarəsindəki yeddi tərəfdaşlığın aktivləri 1,9 milyon dollara çatdı.
1962-ci ildə bütün tərəfdaşlıqları birləşdirərək Buffett Partnership, Ltd. yaratdı. Aktivlər 7,1 milyon dollar idi, bunun 14,3%-i ona məxsus idi. O, nəticələrinin bazardan 10% üstün olmasını hədəfləyirdi, amma tərəfdaşlarını xəbərdar edirdi ki, bazardan zəif nəticə də ola bilər.
Həmin vaxtdan Baffett hər il tərəfdaşlara açıq məktublar yazmağa başladı. Gəlirlilikdə bazarı qabaqlayaraq insanların böyük etimadını qazandı.
Berkshire Hathaway
Baffett səhmləri seçərkən dəyər investisiyası strategiyasına sadiq qalırdı. 1965-ci ildə böhranda olan tekstil şirkəti Berkshire Hathaway-i tapdı. Əvvəlcə kiçik səhmlər almaq istəsə də, rəqabət səbəbindən tədricən bütün şirkəti aldı. Sonra işini diversifikasiya edərək, tekstildən imtina etməyə başladı.
O, tekstil biznesinə yaxşı menecer gətirdi və 1967-ci ilə qədər şirkət zərərsiz işləməyə başladı. Həmin vaxt sığorta biznesini öyrənərək holdinqi genişləndirdi, National Indemnity şirkətini aldı və bu, uğurlu sərmayə oldu.
1959-cu ildə Omahada tanış olduğu hüquqşünas Çarlz Manger də səhmlərə maraq göstərirdi. O, Baffettdən altı yaş böyük idi. Onlar dostlaşdı. Manger məsləhət gördü ki, problemli şirkətlərə yox, yalnız yaxşı şirkətlərə sərmayə qoysun. 1978-ci ildə Manger Berkshire Hathaway-in vitse-prezidenti və Baffettin sağ əli oldu.
1960-cı illərdə Baffett American Express səhmləri almağa başladı. İndi Berkshire bu şirkətin 21%-dən çox səhminə sahibdir. 1995-ci ildən bəri bu payın dəyəri 35 milyard dollara yüksəldi.
1986-cı ildə Uorren Baffett milyarder oldu.
1987-ci il bazar çöküşündən sonra ucuzlaşmış Coca-Cola səhmlərini aldı. Bir neçə ilə 1,3 milyard dollar yatıraraq 400 milyon səhmi əldə etdi. 2025-ci ildə Berkshire-in Coca-Cola-dakı payı 9% idi və təxminən 25 milyard dollar dəyərində idi.
Baffettin əsas prinsiplərindən biri yalnız yaxşı bildiyi şirkətlərin səhmlərini almaq idi. Buna görə uzun müddət texnoloji şirkətlərdən uzaq dururdu. İstisna isə Apple oldu. O, 40 milyard dollar yatıraraq böyük pay aldı. Bu pay sonradan Berkshire portfelinin yarısına çevrildi. Amma 2024-cü ildə həmin payın təxminən üçdə ikisini satdı.
Baffett hələ də Apple-ı “dünyanın bəlkə də ən yaxşı şirkəti” hesab edir və satışını kapital artımı vergisindən istifadə etmək arzusu ilə izah edir. 2025-ci ildə Berkshire-in Apple-dakı payı 75 milyard dollar olaraq qiymətləndirilir və portfelin 28%-ni təşkil edir.
2025-ci ilin avqustunda Berkshire Hathaway-in kapitalizasiyası 1 trilyon dolları keçdi. 1965-ci ildən şirkətin səhmləri investorlarına inanılmaz 5 502 284% gəlir gətirdi. Müqayisə üçün: həmin dövrdə S&P 500 indeksi dividendlərlə birlikdə cəmi 39 054% artıb. Berkshire isə 60 il ərzində orta illik 19,9% gəlir verdi – bazarda analoqu olmayan nəticə.
Filantropiya və miras
2010-cu ildə Uorren Baffett, milyarder Bill Qeytslə birlikdə “Hədiyyə andı” (Giving Pledge) xeyriyyə kampaniyasını qurdu və demək olar ki, bütün sərvətini xeyriyyəyə vəsiyyət etdi. Son 20 ildə əfsanəvi investor xeyriyyə məqsədlərinə 60 milyard dollardan çox vəsait ayırıb – əsasən Berkshire Hathaway səhmləri şəklində.
Yaşının çox olmasına və təqaüdə çıxmasına baxmayaraq, Uorren Baffett hələ də bütün bazarlarda kapital idarə edən menecerlərin məsləhət aldığı nüfuzlu investor olaraq qalır.
