Pasient plastik əməliyyatdan sonrakı dəyişikliklərə və ya hər hansısa fəlakətli hadisədən bədən üzvünü itirdiyinə 21 gün ərzində alışır. Amerika əsilli kosmetik cərrah Maksvell Molç bu barədə ilk dəfə 1960-cı ildə “Psixokibernetika” kitabında yazmışdır. O hesab edir ki, insan üç həftə ərzində hər şeyə alışa bilər.
Beləliklə, hər hansısa vərdişin 21 gün ərzində formalaşdığı şayiəsi ortaya çıxdı. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, bədən üzvlərinin itirilməsi ilə yeni vərdişin inkişaf etdirilməsi arasında əlaqə yoxdur. Seçim olanda yeni vərdişləri inkişaf etdirmək və qaçırılmaz olan bir şeylə barışmaq – bir-birindən fərqlənən anlayışlardır. Və bu mənada ayağını itirmək, hər gün psixoloji baryeri (tənbəllik, vaxt çatışmazlığı və s.) aşaraq təkmilləşməkdən daha asandır.
Əlbəttə ki, vərdişlər fərqlidir: bizə özü bağlanan və titanik səylər tələb edən vərdişlər. Hər səhər bir stəkan su içmək və ya meyvə yemək vərdişi bir neçə həftəyə inkişaf etdirilə bilər, müntəzəm olaraq idmanla məşğul olmaq vərdişi üçün isə altı ay belə bəs etməyə bilər.
Meyvələrdən daha mürəkkəb olan vəzifələrin öhdəsindən gəlməyin hansı yolları var? Əslində, bizi hədəflərimizdən ayıran psixoloji baryerləri aşmaq üçün 4 strategiya vardır. Onların hər birinə nəzər salaq.
Strategiya 1. Asta başlamaq
Biz inkişafımız üçün lazım olan addımların çoxunu emosional iyrəncliklə qəbul edirik. Unutmayın ki, sizin əsas vəzifəniz axına düşməkdir. Yəni hər hansısa tapşırığın yerinə yetirilməsindən yaranan məmnunluq uzun müddət qorunub saxlanılmalıdır.
Pyotr Lüdviq, “Prokrastinasiyaya qalib gəl” kitabının müəllifi, ilk başlarda işi maksimum dərəcədə sadələşdirməyi məsləhət görür. Qərarın iflicinə səbəb olan emosional maneəni (hərəkət qabiliyyətinin olmaması) aradan qaldırmaq üçün onu minimuma endirmək lazımdır.
Qaydaya 20-30 gün riayət etdikdən sonra tədricən plankanı qaldıra bilərsiniz.
Yaponlar bu metodu kaydzen adlandırırlar – bacarığı mənimsədikdən sonra kəmiyyət göstəricisinin tədricən artırılması.
Kaydzen metodunda istifadə edilən əsas alət “miştra” siyahısıdır. Siyahının əsas üstünlüklərinə aid etmək olar:
1) sadədir;
2) müntəzəmliyə alışdırır;
3) realdır, tətbiq deyil (elektron təqvimlər bu işdə çox da effektiv deyillər);
4) vizual əks əlaqədir, fəaliyyətimizin güzgüsüdür;
Məsələn, hər gün 1 saat qaçmaq vərdişini götürək. Kitabda təsvir edilən üsula görə ilk ay üçün əngəlləri minimuma endirmək lazımdır – çölə çıxıb heç olmasa 5-10 dəqiqə qaçmaq. Müəyyən müddətdən sonra yükü artırmaq mümkün olacaq.
Strategiya 2. İşə münasibətini dəyişmək
“Məhsuldar ilim” kitabının müəllifi olan Kris Beyli məhsuldar insan olmasına baxmayaraq, həftədə ən azı 6 saat prokrastinasiyaya sərt etdiyini kəşf edib. Onun fikrincə, prokrastinasiyaya səbəb olan vəzifələr:
– darıxdırıcıdır;
– mürəkkəbdir;
– rutindir;
– strukturlaşdırılmış deyil;
– dəyərsizdir;
– mükafatlandırılmır;
Prokrastinasiyanın qarşısını almaq üçün müəllif işə münasibəti dəyişməyi tövsiyə edir. Məsələn, vergi bəyannamələrinin doldurulmasını götürək.
Darıxdırıcı işdir. Buna görə şənbə günü ən sevdiyim kafeyə gedib həm dadlı qəhvənin dadına baxacağam, həm də işimi görəcəyəm.
Mürəkkəb işdir. Buna görə kafeyə daha çox enerjim olanda gedəcəyəm.
Rutin işdir. Buna görə özümlə maraqlı kitab götürəcəyəm. Taymer quraraq, vergi bəyannamələri üzərində cəmi 30 dəqiqə işləyəcəyəm.
Struktur yoxdur. Müvafiq mövzuda araşdırma aparacağam və bunun əsasında bütün lazımi addımların ətraflı planını tərtib edəcəyəm.
Bu işin mənim üçün heç bir dəyəri yoxdur. Bu halda pozitiv cəhətləri axtarıb tapacağam. Məsələn, maaşdan əlavə bonus alsam, həmin pulu nəyə xərcləyəcəyimin siyahısını hazırlamağı öyrənmiş olacağam.
Heç bir mükafat almayacağam. İş başında olduğum hər 15 dəqiqəyə görə özümə 2,5 dollar xərcləməyə icazə verəcəyəm.
Strategiya 3. Yalnız gün və həftəni deyil, üç ayı əvvəlcədən planlaşdırmaq
“Hər gün sabahın xeyir” kitabının müəllifi Ceff Sanders rüblük planlaşdırma metodunu təklif edir. 90 gün o qədər də uzun müddət deyil və işdə rüblük hesabatları hazırlayanlara tanışdır. Belə sistem prioritetləri düzgün müəyyən etməyə və bütün diqqəti iki-üç məqsəd üzərində cəmləşdirməyə kömək edir. Ceff Sanders bütün hesabatları kağız üzərində deyil, tətbiqlərdə aparmağı tövsiyə edir – “Evernote”, “Google Drive”, “Microsoft OneNote” kimi tətbiqlər əla seçim olar.
Bloknotu yaradın və ona cari rübün adını verin (məsələn, “Məqsədlər 2020”), sonra bu rüb üçün nəzərdə tutduğunuz hər məqsədin qeyd səhifəsini açın və bütün hesabatları burada aparın.
Ceff Sanders hesab edir ki, prokrastinasiya ilə mübarizə aparmağın ən gözəl yolu yuxudan tez durmaqdır. Lakin özünüzü dar çərçivəyə salmağa çalışmayın, əks halda bütün həyatınız rutin olacaq.
Strategiya 4. Alışmamaq
Nə qədər paradoksal olsa da, özünüzdə inkişaf etdirə biləcəyiniz ən faydalı vərdiş bir şeyə alışmamaqdı. Uğurlu olmaq üçün rutindən qaçmaq lazımdır. İnkişaf vektorunuzu qorumaq şərti ilə vərdişlərinizi mümkün qədər tez-tez dəyişdirin. Məsələn, ofisə yeni marşrutla gedin, yemək vərdişlərinizi dəyişin, o biri əl ilə yazın, müxtəlif yerlərdə işləyin – bir sözlə, həyatınıza yenilik qatın və enerji durğunluğunun yaranmasına imkan verməyin.
Daim nəyisə dəyişmək lazımdır. Daha əvvəl kitab oxumağı sevirdiniz? Audio kitablara keçin. Həmişə taym-menecmentə maraq göstərirdiniz? Dincəlməyi və sürətlə dəyişən dünya ilə ayaqlaşmağı öyrənin. Daxili qaydalar olmadıqda, insan açıq olmağa və həyatın dadını hiss etməyə başlayır.
