Vergi Məcəlləsinin 13.2.15 maddəsinə əsasən dividend – hüquqi şəxsin öz təsisçilərinin (payçılarının) və yaxud səhmdarlarının xeyrinə xalis mənfəətinin (sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri tərəfindən vergi və xərclər çıxıldıqdan sonra gəlirin) bölüşdürülməsi, o cümlədən hüquqi şəxs ləğv edilərkən xalis mənfəəti hesabına formalaşan əmlakın (aktivlərin) bölüşdürülməsi, habelə səhmlərin (payların) xalis mənfəət hesabına artırılan nominal dəyəri hüdudlarında geri alınması ilə bağlı pul və ya digər ödəmələr şəklində etdiyi ödəniş.
Hüquqi şəxsin ləğvi ilə bağlı əmlakın bölüşdürülməsi nəticəsində əldə edilən gəlir (bölüşdürülməmiş mənfəət hesabına formalaşan əmlak istisna olmaqla), həmçinin səhmdarların səhmlərinin faiz nisbətini dəyişdirməyən səhmlərin bölüşdürülməsi, səhmlərin (hissələrin, payların) nominal dəyəri (bölüşdürülməmiş mənfəət hesabına səhmlərin (payların) artan nominal dəyəri istisna olmaqla) hüdudlarında geri alınması ilə bağlı edilən ödənişlər dividend sayılmır.
Azadolmalar
Vergi Məcəlləsinin 102.1.22.1 maddəsi: Bu Məcəllə ilə müəyyən olunmuş qaydada gəlirlərin və xərclərin uçotunu aparan, ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyata alınmayan və əməliyyatlarının həcmi ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) 200.000 manatadək olan rezident müəssisənin təsisçisi (payçısı) və yaxud səhmdarları olan fiziki şəxslərin dividend gəlirləri;
Vergi Məcəlləsinin 106.10-cu maddəsi. Bu Məcəllə ilə müəyyən olunmuş qaydada gəlirlərin və xərclərin uçotunu aparan, ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyata alınmayan və əməliyyatlarının həcmi ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) 200.000 manatadək olan rezident müəssisənin təsisçisi (payçısı) və yaxud səhmdarları olan hüquqi şəxslərin dividend gəlirləri vergidən azaddır.
İzah: «A» MMC-nin dövriyyəsi 200 000 manatdan aşağıdır.
2018-ci ildə 500 manat
2019-ci ildə 500 manat bölüşdürülməmiş mənfəəti var.
«A» MMC 2020-ci ildə 1000 manat bölüşdürülməmiş mənfəətini dividend şəklində ödəmək istəyir.
1 yanvar 2019-cu il tarixədək formalaşan bölüşdürürlməmiş mənfəət hesabına dividendin ödənilmə tarixindən asılı olmayaraq vergiyə cəlb edilir. 1 yanvar 2019-cu il tarixdən göstərilən fəaliyyət üzrə formalaşan mənfəətin bölüşdürülməsi isə bu maddənin tələblərinə uyğun olaraq vergidən azaddır.
Qeyd olunan misalda 2019-ci il üçün nəzərdə tutulan 500 manat vergidən azaddır.
2018-ci il üçün nəzərdə tutulan 500 manat isə 122-ci maddənin tələblərinə əsasən 10 faiz vergiyə cəlb olunacaq.
Ödəmə mənbəyindən vergi tutulmuş dividenddən bir daha vergi tutulmur.
Bəyannamə bu halda verilir
Əvvəlki missal: «A» MMC-nin 2019-ci il üçün 500 manat vergidən azad olunsa da bəyannamə verilir.
Qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada gəlirlərinin (xərclərinin), o cümlədən vergidən azad edilən gəlirlərinin (xərclərinin) və vergitutma obyektlərinin uçotunu aparmaq vergi ödəyicilərinin vəzifələrinə azad edildiyini nəzərə alaraq, vergi ödəyicisi tərəfindən təsisçilərə ödənilən və vergidən azad olunan dividendlər haqda “Ödəmə mənbəyində tutulan vergi bəyannaməsi” vergi orqanına təqdim edilməli, vergidən azad olunan dividendlər bəyannamənin müvafiq güzəşt və azadolmalar sətrində qeyd olunmalıdır.
Səhvən dividend vergisi tutulub bəyan edilib
«A» MMC səhvən təsisçiyə ödənilən dividendən 10 faiz vergi tutub dövlət büdcəsinə ödəyib. Belə olan halda ergi hesabatı dövrü qurtardıqdan sonra 3 il ərzində əvvəlki hesabat dövrləri üzrə təqdim edilmiş hesabatlardakı məlumatlar ilkin uçot sənədləri üzrə məlumatlara uyğun olmadığı halda, vergi ödəyicisi səyyar vergi yoxlamasının başlandığı günədək həmin hesabat dövrləri üçün dəqiqləşdirilmiş hesabat təqdim etmək hüququna malikdir.
85.5. Vergi ödəyicisi vergi hesabatı dövrü qurtardıqdan sonra 3 il ərzində ondan düzgün tutulmamış vergilərin, faizlərin və maliyyə sanksiyalarının hesablanmasını və hesablanmış məbləğin yenidən hesablanmasını, artıq ödənilmiş vergilərin, faizlərin və maliyyə sanksiyalarının məbləğinin qaytarılmasını və ya əvəzləşdirilməsini 5 il ərzində tələb etmək hüququna malikdir.
Banka pul yatıranda (yalnız fiziki şəxslər)
Vergi Məcəlləsinin 102.1.22 maddəsinə əsasən 2016-cı il fevralın 1-dən etibarən 7 (yeddi) il müddətində yerli bank və xarici bankın Azərbaycan Respublikasında fəaliyyət göstərən filialı tərəfindən fiziki şəxslərin əmanəti üzrə ödənilən illik faiz gəlirləri, habelə emitent tərəfindən investisiya qiymətli kağızları üzrə ödənilən dividend, diskont (istiqrazların nominalından aşağı yerləşdirilməsi nəticəsində yaranmış fərq) və faiz gəlirləri.
İzah: Qarayev Uğur banka 2017-ci ildə Azərbaycanda fəaliyyət göstərən «Paşa» banka 1000 manat, Rusiyanın «BTB» bankının Azərbaycanda fəaliyyət göstərən filialına 1000 manat pul qoyur. Hər ikisində illik faiz dərəcəsi 5 faizdir. 2018-ci ildə qoyuduğu pulun 5 faizi bank Uğur Qarayevin hesabına və ya kartına köçürür. Ümumilikdə 50 manat «Paşa» bank + 50 manat «BTB» bank = 100 manat pul köçürülür. Məcələdə göründüyü kimi Uğur Qarayevə 2016-ci ilin fevralın birindən əvvəldə banka pul yatırsa idi və onu 2016-cı ilin fevral ayının 1-dən götürsə idi ona güzəşt tətbiq olunacaq idi. Dididend kimi ödənilən 100 manatdan vergi tutulmayacaq. Bu müddət 2023-ci ilə kimi qüvvədədir.
Vergi Məcəlləsinin 102.1.22-1. Bu Məcəllə ilə müəyyən olunmuş qaydada gəlirlərin və xərclərin uçotunu aparan, ƏDV-nin məqsədləri üçün qeydiyyata alınmayan və əməliyyatlarının həcmi ardıcıl 12 aylıq dövrün istənilən ayında (aylarında) 200.000 manatadək olan rezident müəssisənin təsisçisi (payçısı) və yaxud səhmdarları olan fiziki şəxslərin dividend gəlirləri;
Əliyev Rasim əvvəlki misala uyğun olaraq 2017-ci ildə Azərbaycanda fəaliyyət göstərən «Paşa» banka 10 mln. manat, Rusiyanın «BTB» bankının Azərbaycanda fəaliyyət göstərən filialına 10 mln. manat pul qoyur. Hər ikisində illik faiz dərəcəsi 5 faizdir. 2018-ci ildə qoyuduğu pulun 5 faizi bank Əliyev Rasimin hesabına və ya kartına köçürür. Ümumilikdə 500 min «Paşa» bank + 500 min manat «BTB» bank = 1 mln manat pul köçürülür. Məcələdə göründüyü kimi 12 aylıq dövrün istənilən ayında 200 000 manatı keçmirsə bu halda güzəşt tətbiq olunur. Əliyevə Rasimə güzəşt tətbiq olunmayacaq. Çünki aldığı dividend 200 000 manatı keçib. 1 mln 10 faizi vergiyə cəlb olunur.
Hüquqi şəxslər
Fiziki şəxs olan Uğuru MMC ilə əvəz etsək və MMC banka pul yatırırsa onun əldə etdiyi dividend 10 faiz vergiyə cəlb olunucaq.
Hüquqi şəxslərə ödənilən dividend məbləği isə ümumi qaydada ödəmə mənbəyində vergiyə cəlb olunur.
Mülki Məcəllənin 997-ci maddəsi ilə istiqrazlar və səhmlər investisiya qiymətli kağızlara aid edilir.
Güzəştdə diqqət çəkən məqam
Vergi Məcəlləsinin 102.1.22.1 maddəsində əsas diqqət çəkən məqam uçotun yəni gəlir və xərclərin düzgün aparılması ilə bağlıdır. Yalnız uçot düzgün aparıldıqda ödənilən dividend vergidən azad olunmuş sayılır.
Misal: «A» MMC-nin illik gəliri 200 000 aşağıdır. O, ƏDV ödəyicisi deyil. Əgər «A» MMC qanuni şəkildə gəlir və xərclərin uçotunu düzgün aparmırsa onun təsisçilərə, səhmdarlara ödədiyi dividend vergidən azad deyil.
Ölkənin kənarında ödənilən dividend
AZƏRBAYCAN VƏTƏNDAŞININ AMERİKA FOND BİRJASINDA ALQI-SATQI NƏTİCƏSİNDƏ ƏLDƏ ETDİYİ DİVİDENDLƏRDƏN NEÇƏ FAİZ VERGİ TUTULUR?
Vergi Məcəlləsinin 122.1. maddəsi rezident müəssisə tərəfindən ödənilən dividenddən ödəmə mənbəyində 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.
ABŞ-da həyata keçirilən əməliyyat zamanı səhmlər ABŞ dövlətindəki hüquqi şəxsə məxsus olduğu üçün həmin səhmlər alqı-satqısı üzrə ödəniləcək dividendlər sözügedən dövlətdə qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının vətəndaşına ödənilərkən ödəmə mənbəyində vergiyə cəlb oluna bilər.
Bu halda ABŞ-da ödənilmiş verginin məbləği Azərbaycanda vergi ödənilərkən nəzərə alınır, bir şərtlə ki, dividendlər vergiyə 10 faizdən artıq dərəcə ilə cəlb olunmasın.
ABŞ dövlətində tətbiq olunan verginin dərəcəsi daha yüksək olduqda, Azərbaycanda həmin dividenddən yalnız 10 faizlə hesablanaraq ödənilmiş vergi məbləği nəzərə alınacaqdır.
ABŞ-a ödənilmiş verginin nəzərə alınması üçün Azərbaycan Respublikasının vergi orqanlarına həmin ölkənin vergi orqanından verginin ödənilməsini təsdiq edən sənədlər təqdim olunmalıdır.
Qapalı Səhmdar Cəmiyyətin ödədiyi dividend
Emitent tərəfindən fiziki şəxslərə investisiya qiymətli kağızları üzrə ödənilən dividend, diskont (istiqrazların nominalından aşağı yerləşdirilməsi nəticəsində yaranmış fərq) və faiz gəlirləri 2016-cı il fevralın 1-dən etibarən 7 (yeddi) il müddətində gəlir vergisindən azaddır. Buna əsasən həmin tarixdən etibarən göstərilən fəaliyyət üzrə əldə olunan mənfəətdən səhmdar fiziki şəxslərə ödənilən dividendlər vergidən azaddır. Qeyd olunan azadolma yalnız fiziki şəxslərə şamil olunur.
Mülki Məcəllənin 997-ci maddəsi ilə istiqrazlar və səhmlər investisiya qiymətli kağızlara aid edilir.
Əgər QSC dividendi 102.1.22 maddələrin tələbinə uyğun fiziki şəxsə ödəyirsə vergidən azaddır. Əgər hüquqi şəxsə bu halda vergiyə cəlb olunur.
Nağd şəkildə verginin tutulması: Hüquqi şəxs tərəfindən təsisçilərinə dividendlərin “Nağdsız hesablaşmalar haqqında” Qanunun 3.3-cü maddəsində göstərilən hədlər daxilində nağd qaydada ödənilməsinə qanunvericilikdə məhdudiyyət nəzərdə tutulmamışdır.
Maddi yardım müəssisənin işçisi olmayan şəxsə verildikdə isə, “Sosial sığorta haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 15-ci maddəsinin 12-ci abzasına əsasən muzdlu işə və sahibkarlıq fəaliyyətinə aid olmayan gəlirlər (faiz gəliri, dividend, əmlakın icarəyə verilməsindən gəlir, royalti, sahibkarlıq fəaliyyəti məqsədləri üçün istifadə olunmayan aktivlərin təqdim edilməsindən gəlir, hədiyyə və mirasların məbləği, idman oyunları ilə əlaqədar aparılan mərc oyunlarından, lotereyaların keçirilməsindən, habelə digər yarışlardan və müsabiqələrdən pul şəklində əldə edilən uduşlar) üzrə məcburi dövlət sosial sığorta haqqı hesablanmır.
Vergi Orqanın sual-cavab rubrikasından 2 maraqlı sual və cavab:
Məhdud məsuliyyətli cəmiyyəti təşkilatı-hüquqi formasında yaradılmış və dövlət qeydiyyatından keçmiş yerli rezident özəl hüquqi şəxsin yerli rezident- fiziki şəxs – Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan yeqanə bir təsisçisi var, onun həmin müəssisənin nizamnamə kapitalında 100 faizlik payı var, həmin payın nominal dəyəri -100 manatdır . Əlavə qeyd olunmalıdır ki, həmin fiziki şəxsin adına VÖEN-i yoxdur. Bir neçə ay əvvəl yuxarıda qeyd olunmuş MMC-nin təsisçisi tərəfindən həmin MMC-nin ləğvi barəsində qərar qəbul olunmuşdur , həmin ləğv etmə prosesi Mülki Məcəlləsində əks olunmuş qaydalara uyğun şəkildə həyata keçirilir, cəmiyyətin bütün debitor və kreditorlarla , o cümlədən vergilər üzrə hesablaşmalardan sonra ləğv olunan MMC-nin üç aktivi qalmışdır : qalıq dəyəri 50.000 (əlli min) manat olan daşınmaş əşya (ofis binası, onun altındakı özəl torpaq sahəsi ilə birlikdə), qalıq dəyəri 5.000 (beş min) manat olan xidməti mini avtomobil və nominal dəyəri 500 manat olan bəşqa bir yerli kommersiya hüquqi şəxsin (mmc-də) nizamnamə kapitalındakı iştirak payı. Suallar: 1) Bu halda, yəni debitor və kreditorlarla yekunlaşmış hesablaşmalardan sonra yerdə qalan aktivləri ozünün yeqanə təsisçisi olan vətəndaşın mülkiyyətinə verən ləğv olunan yerli rezident özəl hüquqi şəxs olan vergi ödəyicisi tərəfindən hansı vergilər hesablanmalı və ödənilməlidir? Xahiş edirəm cavabınızı həm ƏDV və mənfəət vergisi olan vergi ödəyicisi üçün, həm də sadələşdirilmiş vergi ödəyicisi olan vergi ödəyici üçün hazırlayasınız. 2) Bu halda ləğv olunan yerli rezident özəl hüquqi şəxs olan vergi ödəyicisindən onun yeqanə təsisçisi – vətəndaşın mülkiyyətinə keçən , daşınmaz əşya, minik avtomobil və başqa yerli rezident kommersiya hüquqi şəxsində iştirak paydan ibarət olan aktivlərin dəyərindən həmin fiziki şəxs hansı vergilər hesablanmalı və ödənilməlidir?
Cavab 1. Vergi Məcəlləsinin 13.2.15-ci maddəsinə əsasən hüquqi şəxsin öz təsisçilərinin (payçılarının) və yaxud səhmdarlarının xeyrinə xalis mənfəətinin (sadələşdirilmiş vergi ödəyiciləri tərəfindən vergi və xərclər çıxıldıqdan sonra gəlirin) bölüşdürülməsi, o cümlədən hüquqi şəxs ləğv edilərkən xalis mənfəəti hesabına formalaşan əmlakın (aktivlərin) bölüşdürülməsi, habelə səhmlərin (payların) xalis mənfəət hesabına artırılan nominal dəyəri hüdudlarında geri alınması ilə bağlı pul və ya digər ödəmələr şəklində etdiyi ödəniş dividend hesab olunur.
Hüquqi şəxsin ləğvi ilə bağlı əmlakın bölüşdürülməsi nəticəsində əldə edilən gəlir (bölüşdürülməmiş mənfəət hesabına formalaşan əmlak istisna olmaqla), həmçinin səhmdarların səhmlərinin faiz nisbətini dəyişdirməyən səhmlərin bölüşdürülməsi, səhmlərin (hissələrin, payların) nominal dəyəri (bölüşdürülməmiş mənfəət hesabına səhmlərin (payların) artan nominal dəyəri istisna olmaqla) hüdudlarında geri alınması ilə bağlı edilən ödənişlər dividend sayılmır.
Eyni zamanda Vergi Məcəlləsinin 122.1-ci maddəsinə əsasən rezident müəssisə tərəfindən ödənilən dividenddən ödəmə mənbəyində 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.
Qeyd edilənlərə əsasən hüquqi şəxsin həm mənfəət və ƏDV, həm də sadələşdirilmiş vergi tətbiq edilən fəaliyyətləri üzrə bölüşdürülməmiş mənfəət hesabına formalaşan əmlakın təsisçi fiziki şəxsə verilməsi dividend hesab edilir və həmin təqdim edilən əmlakın dəyərindən Vergi Məcəlləsi ilə müəyyən edilən qaydada 10 faiz dərəcə ilə vergi tutulur.
Cavab 2.Vergi Məcəlləsinin 122.2-ci maddəsinin müddəalarına əsasən dividendin faktiki sahibi olan fiziki və hüquqi şəxslərdən bu Məcəllənin 122.1-ci maddəsinə uyğun olaraq vergi tutulmuşdursa, dividendi alan fiziki və hüquqi şəxslərin həmin gəlirindən bir daha vergi tutulmur.
Bildirmək istəyirəm ki, şirkətin 2 təsisçisi var və təsisçilərindən biri öz payını digər şəxsə satmaq istəyir. Bu zaman hansı vergi öhdəliyi yaranacaq və hesablama necə aparılacaq?
Hüquqi şəxsin nizamnamə kapitalındakı iştirak payı və ya səhmlər xalis aktivlərin iştirak payı və ya səhmlərə mütənasib dəyərindən yuxarı qiymətə təqdim edildikdə faktiki təqdimetmə qiyməti ilə nizamnamə kapitalındakı iştirak payı və ya səhmin nominal dəyəri arasındakı fərq, iştirak payı və ya səhmlər xalis aktivlərin iştirak payı və ya səhmlərə mütənasib dəyərindən aşağı qiymətə (güzəştli qiymətlə) təqdim edildikdə isə alqı-satqı müqaviləsinin bağlanıldığı tarixə xalis aktivlərin mütənasib dəyəri ilə nizamnamə kapitalındakı iştirak payının nominal dəyəri arasındakı fərq vergiyə cəlb edilən gəlirdir (mənfəətdir).
Qeyd olunan gəlirdən (mənfəətdən) rezident təsisçi fiziki şəxslər tərəfindən Vergi Məcəlləsinin 101.2-ci maddəsi ilə müəyyən olunmuş dərəcələrlə gəlir vergisi, rezident təsisçi hüquqi şəxslər tərəfindən isə Vergi Məcəlləsinin 105.1-ci maddəsi ilə müəyyən olunmuş dərəcə ilə mənfəət vergisi hesablanaraq bəyan edilməklə dövlət büdcəsinə ödənilməlidir.
Eyni zamanda, Cəmiyyətin fəaliyyəti zamanı əldə edilmiş aktivlərin, o cümlədən pul vəsaitlərinin (təsisçiyə borcların verilməsi və ya alınmış borcların əvəzinin qaytarılması istisna olmaqla) təsərrüfat fəaliyyətinin məqsədlərindən kənar digər məqsədlər üçün təsisçiyə verilməsi, habelə təsisçinin digər şəxslərə olan borclarının əvəzinin ödənilməsi vergitutma məqsədləri üçün dividend ödəmələrinə bərabər hesab edilir və bu zaman bu Məcəllənin 122.1- ci maddəsi ilə ödəmə mənbəyində vergi tutulur.
Əsas: Vergi Məcəlləsinin 96.5-ci, 101.2-ci, 104.6-cı, 105.1-ci maddələri.
İqtisadçı-ekspert Rauf Qarayev.
