Kennedi Artur Bruks adına Harvard İdarəetmə Məktəbinin professoru multi-ixtisaslaşmanın yaxşı bir rifah strategiyası olduğunu sübut etdi.
20 oktyabr 1874-cü il tarixində Danberi şəhərində bir uşaq dünyaya gəldi və böyüyəndə Amerikanın ən böyük bəstəkarlarından biri oldu. O, romantizm, xalq və avanqard texnikalarını inqilabi şəkildə birləşdirməyi bacardı.
Elə həmin gün eyni şəhərdə maliyyə planlaşdırması biznesini kökündən dəyişdirən başqa bir uşaq da dünyaya gəldi. Statistik, uğurlu sığorta sahibkarı və maliyyə sahəsində tanınmış yazıçı olan bu insan həyat sığortası məhsullarını inkişaf etdirdi və müasir əmlak planlaşdırması təcrübəsini qurdu.
Təsadüfi deyil ki, böyük bəstəkar və tanınmış maliyyə innovatoru eyni gündə və yerdə dünyaya gəldi, çünki bu, eyni şəxs idi: Çarlz Edvard Ayvz.
Düşünə bilərsiniz ki, bəstəkar üçün sığorta müdiri olmaq qaçılmaz uğursuzluqdur. Ayvz uşaqlıqdan musiqini sevirdi və kiçik yaşlarından onu böyük həvəslə öyrənməyə başlayırdı. Lakin musiqi tarixçisi J. Piter Burkholderin qeyd etdiyi kimi, o, sığortaya da böyük maraq göstərirdi. Onun iş ortağı Culian Mirikanın sözlərinə görə, Ayvz bu işi “böyük missiya” adlandırdı: “Həyat sığortası – cəmiyyətin mənəvi əzələlərini gücləndirməyin və kədərləri tarazlaşdırmağın ən sadə yollarından biridir”.
Ayvzın hekayəsi bu gün qeyri-mümkün görünür. Əksər insanlar bir işi öyrənmək üçün böyük səy göstərməli olur, buna görə heç kimin iki fərqli peşəyə sahib olmağa vaxtı yoxdur. Gənclərə “10 000 saat qaydası”na riayət etmək öyrədilir – bütün diqqətini bir sahəyə öyrən və çoxvəzifəliliyə yol vermə.
Əlbəttə ki, bir məşğuliyyət üzərində fiksasiya – maksimum dərəcədə faydalanmaq üçün doğru formuldur. Lakin Çarlz Ayvzın hekayəsi (bir çox elmi dəlillə birlikdə) hiperixtisaslaşmanın insanın rifahı üçün ən yaxşı strategiya olduğunu göstərir. Belə ki, biz müxtəlif maraqlarımız və fəaliyyətlərimiz olduqda daha çox xoşbəxt oluruq.
Bir neçə bacarıq və marağın inkişaf etdirilməsi – eyni anda birdən çox işi görməyə çalışmaq və ya tapşırıq yerinə yetirməklə eyni deyil. Daha əvvəl çoxvəzifəliliyin məhsuldarlığı və işin keyfiyyətini aşağı saldığı aşkar edilib. Yəqin ki, həmişəkindən daha çox məşğul olduğunuz zaman iş günündən məyus olmusunuz, çünki davamlı olaraq bir tapşırıqdan digərinə keçirdiniz və sonda əsaslı heç nə etmədiyinizi görmüsünüz.
Eyni zamanda çoxvəzifəlilik xoşbəxtliyə mənfi təsir göstərir və bu təəccüblü deyil. 2017-ci ilin məqaləsində tədqiqatçılar çoxvəzifəliliyi təqlid edən tapşırıqların insanları daha az sakit, daha az məmnun və daha az rahat etdiyini aşkar etdilər. 2015-ci ildə Pensilvaniya və Düka Universitetlərinin alimləri qısa müddət ərzində – bir neçə dəqiqədən bir saatadək – bir tapşırıqdan digərinə keçmək xoşbəxtlik səviyyəsini aşağı saldığını və insanları daha az məhsuldar etdiyini müəyyən etdilər.
Lakin tədqiqatçılar insanların bir tapşırığa ayırdıqları müddəti artırdıqda xoşbəxtliyin təsiri dəyişdi. Təcrübə pəncərəsi bir saatdan bir günə qədər artdıqca və daha fərqli tapşırıqlar ortaya çıxdıqca, iştirakçıların məmnunluq səviyyəsi də yüksəldi. Tədqiqatçılar belə nəticəyə gəldilər: “Bir-birindən köklü şəkildə fərqlənən fəaliyyətləri planlaşdırmağa başlayın və onlara sərf etdiyiniz vaxtı bir günə qədər artırın”.
Ayvz – multipotensialın kvintessensiyasıdır – o, fərqli şeylərin həyatı yaxşılaşdırmaq üçün bir yerdə necə işləməsindən danışır. Köhnə bir atalar sözü var: “İki dovşan dalınca qaçsan, heç birini tutmayacaqsan”. Bəlkə də bu belədir, ancaq iki dovşan tutmaq cəhdi sizə o qədər zövq verə bilər ki, bu məhsuldar olmaqdan daha vacibdir. Dövlət siyasətində və iş idarəçiliyində çalışan tələbələrin çoxunun akademik intizamla əlaqəli olmayan mövzulara böyük marağı var. Yuxarıda şadlanan həqiqətlərə əsaslanaraq onlara tövsiyəm: heç birindən imtina etməyin.
1970-ci illərdə bir çox sosioloq belə bir ikililiyin çətin və ya qeyri-mümkün olduğuna – “sağ yarımkürə”nin yaradıcı istedadı ilə “sol yarımkürə”nin analitik qabiliyyətin üst-üstə düşmədiyinə inanırdılar. Lakin müasir tədqiqatlar beynin hər iki tərəfinin eyni fəaliyyət göstərdiyini sübut edir, yəni bir insan həm musiqiyə, həm də sığortaya maraq göstərə bilər.
Əyləncə və xoşbəxtlikdən başqa, fərqli bacarıqlara dalmaq sizi təkmilləşdirə bilər. Ayvz buna əmin idi. Ona tez-tez deyirdilər: “Sənət əsərini bir küncə qoyub onun canlılığı, gerçəkliyi və mahiyyəti əks etdirəcəyinə ümid edə bilməzsən”. Mənalı sənətdə müstəsna heç nə yoxdur. Bu birbaşa həyat təcrübəsinin özəyindən qaynaqlanır.
Bəlkə, elə buna görə də Ayvzın əsərlərində ikilik motivləri bu qədər nəzərə çarpır. O, müxtəlif musiqi janrlarını üst-üstə qoyaraq, unikal təcrübə əldə etməyi bacarıb. Məsələn, “Yeni İngiltərədəki üç yerdə” əsərində müəllif orkestri iki qrupa bölür və onlardan hər biri fərqli mahnıları ifa edir. Dirijor bir qrupu sağ, digərini isə sol əllə idarə edir, nəticədə maraqlı bir səs yaranır.
Siz də Ayvz kimi həyatınızı bir anda iki ölçüdə yaşaya bilərsiniz. Bəlkə, növbəti böyük bəstəkar olmayacaqsınız, amma Ayvzın formulu ilə silahlansanız, özünüzə istədiyiniz həyatı qura biləcəksiniz.
