Rusiya limanları vasitəsilə neft tranziti qismən Aktau limanından keçən marşrutlar, Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) boru kəməri və ya Çin və ya Özbəkistana dəmir yolu daşımaları ilə əvəz edilə bilər.
Bu barədə “Argus” agentliyinin icmalında deyilir.
Martda Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumunun (CPC) Novorossiysk yaxınlığındakı dəniz terminalında neftin yüklənməsi qəzaya görə dayanıb.
“Bazar iştirakçıları hesab edirlər ki, Xəzər regionundan neft tədarükçülərinin Rusiya limanları vasitəsilə tranzit imkanları sanksiyalarla əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdırıla bilər. Bundan əlavə, yükdaşıma tarifləri artıb, fevralın sonundan bəri Novorossiyskdən neftin daşınması xərcləri isə müharibə riski ilə əlaqədar əlavə sığorta haqqını nəzərdə tutur”, – “Argus”un analitikləri hesab edirlər.
2021-ci ildə Rusiya ərazisindən xammalın ümumi tranziti 67,1 milyon ton təşkil edib. Onların böyük əksəriyyəti (64,3 milyon ton) Qazaxıstan nefti, 1,8 milyon ton Türkmənistan, 1 milyon ton Azərbaycan neftinin ixracatçılarının payına düşüb.
“Argus”un qiymətləndirməsinə görə, Xəzər regionundan neft tədarük edənlər ixrac üçün ən böyük həcmdə xammalı Qazaxıstanın Aktau limanı vasitəsilə göndərə bilərlər (layihə gücü ildə 11,6 milyon ton olan limandan hazırda 2,1 milyon ton xammal ötürülür).
“Qazaxıstandakı iri layihələrin səhmdarları Aktaudan əsas alternativ ixrac marşrutu kimi Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri üzrə tədarük imkanlarını nəzərdən keçirirlər”, – analitiklər qeyd edirlər. Onun layihə gücü ildə 60 milyon tondur, keçən il faktiki yüklənməsi isə 26 milyon ton olub.
Həmçinin Qazaxıstan təchizatçıları layihə gücü ildə 12 milyon ton olan Batumi Neft Terminalı (BNT) istiqamətində xammalın dəmir yolu ilə daşınması imkanlarını nəzərdən keçirirlər. Ötən il bu kompleksdən 1,5 milyon ton neft və neft məhsulları keçib.
Analitiklərin fikrincə, Qazaxıstan son illərdə Çinə xammal ixracını yalnız Qazaxıstan-Çin boru kəməri vasitəsilə həyata keçirib. Onun əsas seqmentləri Kenkiyak – Kumkol (ildə 10 milyon ton) və Atasu – Alaşankoudur (ötürmə qabiliyyəti – ildə 20 milyon ton). “Argus”un qiymətləndirməsinə görə, Qazaxıstan və Rusiyadan Çinə ildə 11 milyon ton tədarük edildiyini nəzərə alsaq, ikinci məntəqənin gücü Çinə ildə daha 9 milyon ton neft nəql etməyə imkan verir. Xammalın bir hissəsi ona dəmir yolu ilə çatdırıla bilər. Analitiklər həmçinin hesab edirlər ki, əlavə 3-5 milyon ton neft Qazaxıstandan Çinə dəmir yolu ilə Dostık-Alaşankou və Altınkol-Xorqos sərhəd keçidləri vasitəsilə çatdırıla bilər.
Agentlik qeyd edir ki, dəmir yolu ilə Özbəkistana çatdırılma Qazaxıstan ixracatçıları üçün başqa bir istiqamət ola bilər. Agentliyin mənbəsinin qiymətləndirməsinə görə, bu istiqamətdə daşımaların həcmi çətin ki, ildə 1-2 milyon tonu keçsin.
Bundan əlavə, bir sıra Qazaxıstan istehsalçıları əvəzetmə sxemi çərçivəsində İrana Trans-Xəzər neftinin tədarükünü bərpa etmək imkanını nəzərdən keçirir. Onlar İslam Respublikasına qarşı sanksiyaların yumşaldılmasından sonra mümkün olacaq.
Xatırladaq ki, martın 22-də ən böyük səhmdarları “Transneft” (24 %) və Qazaxıstanın “KazMunayQaz” (19 %) şirkətləri olan Xəzər Boru Kəməri Konsorsiumu (CPC) fırtına zamanı vurulan ziyanın aradan qaldırılması məqsədilə Novorossiysk yaxınlığındakı dəniz terminalında üç uzaqdan yanalma qurğusundan ikisinin işini dayandırıb. Energetika nazirinin müavini Pavel Sorokin bildirib ki, CPC terminalına ciddi ziyan dəydiyi təsdiqlənərsə, onu bərpa etmək üçün 1,5-2 aya qədər vaxt lazım olacaq. Eyni zamanda, potensial olaraq daşınmanın 80 %-i və ya gündə 1 milyon barelə qədər həcm itiriləcək.
Daha sonra CPC-nin Baş direktoru Nikolay Qorban bildirib ki, şirkətin Novorossiysk yaxınlığındakı dəniz terminalında neftin yüklənməsi tamamilə dayandırılıb. Boru kəməri ilə xammalın qəbulu baş verir, lakin rezervuarın tutumu sona çatır. Onun hesablamalarına görə, mart-aprel aylarında CPC terminalında neft daşımaları 5 dəfə azala bilər.
Rusiya Baş nazirinin müavini Aleksandr Novak xəbərdarlıq edib ki, terminalın bərpası zamanı bazarlara müəyyən miqdarda neft verilməyəcək və bu, onlara təsir edəcək.
