Biznes analitikası sahəsində dünyanın aparıcı şirkətlərindən biri olan “CB Insights”ın ekspertlərinin fikrincə, süni intellekt, biokompüterlər, beyinə çip implantasiyası və digər texnologiyalar insanların həyatına çox mühüm təsir göstərəcək.
Hava proqnozunda süni intellektdən istifadə
Qlobal iqlim riskləri üzrə hesabata (Global Risk Report) görə, bəşəriyyət üçün risklər arasında birinci yeri təbii fəlakətlər tutur. Vəziyyəti gərginləşdirən əsas amillərdən biri iqlim dəyişikliyi səbəbindən hava anomaliyalarının artmasıdır. “CB Insights” analitikləri hesab edirlər ki, tornadoları, daşqınları, quraqlıqları və qasırğaları proqnozlaşdırmaq bacarığı 30 trilyon dollara qənaət edəcək. Bu xərclərin qarşısını ala biləcək əsas vasitə isə süni intellektə əsaslanan hava və iqlim proqnozlarıdır.
Məsələn, “Microsoft”, “Google” və “Nvidia” 2024-cü ildə insanları bir kilometrə qədər dəqiqliklə atmosfer hadisələri haqqında məlumatlandıran hava proqnozu sahəsində bir sıra layihələr təqdim ediblər. Eyni zamanda sığorta və maliyyə sahəsində mövcud problemləri həll etmək üçün hava analitikası startapları da yaradılmışdır.
Ultradərin qazma texnologiyaları
Geotermal istilik mənbələri qlobal enerji balansının yalnız 0.2%-ni təşkil edir. Bununla belə, ənənəvi enerji mənbələrindən imtina etmək zərurəti və texnologiyanın inkişafı dərin qazma işlərinə investisiyaların artmasına təkan verib. Bu ideya enerji şirkətlərinin yerin qalınlığından enerji çıxarmaq üçün ənənəvi olaraq neft hasilatında istifadə edilən hidravlik parçalanma texnologiyasından istifadə etməyə başlamasından sonra yaranıb.
Mövcud qazma qurğuları 3-6 km dərinliyə getməyə qadirdir. Əgər yeni texnologiyalar 9.7 km dərinliyinə qazmanı təmin edərsə, bəşəriyyət temperaturun 400 dərəcəyə çatdığı yer qabığının dərinliklərinə çatacaq. Bu sahədəki startaplar hələ avadanlıq nümunələrinin sınaqdan keçirilməsi mərhələsindədirlər, ilk enerjinin 2026-cı ildə alınması planlaşdırılır.
Biohesablama
Biohesablama – bioloji sistemlərə əsaslanan, kompüter yaratmağı qarşısına məqsəd qoyan biologiya, mühəndislik və kompüter elminin kəsişməsində yaranan texnologiya sahəsidir. Məsələ ondadır ki, beyin superkompüter səviyyəsində hesablamalar aparır və eyni zamanda 20 Vt lampa kimi enerji sərf edir. Əgər insan neyronlarını mürəkkəb hesablama işlərini yerinə yetirməyə qadir olan çiplərlə birləşdirmək mümkün olsa, proseslərin enerji səmərəliliyi yüzlərlə artacaq.
Süni intellektin təlimi zamanı enerji sərfiyyatının azaldılması xüsusilə vacibdir. Bunun üçün o qədər iş gedir ki, rəqəmsal nəhənglər CO2 azaldılması hədəflərinə çata bilmirlər. Yeni biokompüter bu tapşırığın öhdəsindən gəlməyə kömək edəcək.
Kvant kompüter
Bu texnologiya vençur kapitalı investorları arasında ən sevimli olaraq qalır. Kvant kompüterləri ənənəvi kompüterlərlə müqayisədə informasiyanın emalına fərqli yanaşmadan istifadə edərək mürəkkəb hesablamaları qısa müddətdə həyata keçirməyə imkan verir.
Lakin kvant kompüterinin elmi hesablamalar, o cümlədən hava proqnozu və iqlim modellərinin yaradılması üçün zəruri olmasına baxmayaraq, texnologiyanın inkişafının drayveri maliyyə sektorudur. Qeyd etmək vacibdir ki, banklar, investisiya fondları və sığorta şirkətləri investisiyaların gəlirliliyini və qiymətli kağızların etibarlı portfelini hesablaya bilmək ümidi ilə innovasiyalara sərmayə qoyurlar.
Hüceyrə və epigenetik yenidən proqramlaşdırma
İnsan hüceyrə və epigenetik proqramlaşdırmadan istifadə edərək hüceyrələri və onların funksional xüsusiyyətlərini dəyişə bilir. Epigenetika – ətraf mühitin və insan davranışının genlərin fəaliyyətinə necə təsir etdiyini öyrənən elm sahəsidir. Genetik dəyişikliklərdən fərqli olaraq, epigenetik dəyişiklikləri geriyə qaytarmaq mümkündür.
Yenidən proqramlaşdırma biologiya və tibbdə qocalma əleyhinə kontekstdə istifadə olunur. Bu, ilk növbədə, bəşəriyyətin orta yaş həddinin artması ilə əlaqədardır. Belə ki, 2018-ci ildə tarixdə ilk dəfə olaraq planetdə 64 yaşdan yuxarı insanların sayı beş yaşına çatmamış uşaqların sayından çox olub. Bunu nəzərə alaraq, alimlər hüceyrələri və genləri dəyişdirərək insanların aktiv həyat müddətini uzatmağın yollarını axtarırlar.
Neyrokompüter interfeysi
Beyin və müxtəlif qurğular, o cümlədən kompüterlər arasında birbaşa əlaqə quran neyrokompüter interfeyslərinə (BCI) davamlı investisiya axını var. Bu texnologiyalar hərəkət qabiliyyəti zəif olan insanlara, eləcə də insultdan sonra xəstələrin sağalmasına kömək edir. BCI-lər beynin elektrik fəaliyyətini oxuyur və bu siqnalları idarəetmə cihazlarına ötürür ki, bu da nitqi bərpa etməyə, qadcetləri və protezləri idarə etməyə imkan verir. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, yaxın 10-15 ildə bu cür texnologiyalar daha əlçatan olacaq və hətta insanlara “fikirləri ilə yazmağa” və birbaşa “beyindən beyinə” məlumat mübadiləsinə imkan verəcək.
