Ali Məhkəməsi 20 sentyabr 2024-cü il tarixli qərarı ilə vergi ödəyicisi MMC (anonim) ilə Azərbaycan Respublikasının İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin 3 saylı Ərazi Vergilər İdarəsi arasında yaranan mübahisəyə nöqtə qoymuşdur.
Banker.az xəbər verir ki, bu məqalədə işin faktiki halları və Ali Məhkəmənin mövqeyi geniş şəkildə təhlil ediləcəkdir.
MMC kiçik yaylaq evləri və qısa müddətli qalmaq üçün digər obyektlərdə xidmətlər göstərməklə məşğul olan bir şirkətdir. Şirkət ƏDV ödəyicisi olaraq fəaliyyət göstərir və öz fəaliyyətindən əldə etdiyi gəlirlər ƏDV-yə cəlb olunan əməliyyatlar hesab edilir.
Anbar tikintisi məqsədi ilə MMC, Azərbaycan Təhsil İşçiləri X2 (anonim) Respublika Komitəsindən maliyyə yardımları almış və bu vəsaitlər əsasında tikinti-quraşdırma və söküntü işləri üzrə xidmətlər əldə etmişdir. Bu xidmətlərə görə ödənilən ƏDV məbləğləri şirkət tərəfindən əvəzləşdirilmişdir.
Dövlət Vergi Xidmətinin 3 saylı Ərazi Vergilər İdarəsi, MMC-nin anbar tikintisi ilə bağlı ödənilmiş ƏDV məbləğlərinin əvəzləşdirilməsini qanunsuz hesab edib. Vergi orqanı əsaslandırmışdır ki:
- Maliyyə Yardımının Xarakteri: Maliyyə yardımları ƏDV məqsədləri üçün vergiyə cəlb olunan əməliyyatlar deyil və bu səbəbdən həmin vəsaitlər əsasında alınan mallar və xidmətlər üzrə ödənilən ƏDV məbləğləri əvəzləşdirilə bilməz.
- Vergi Məcəlləsinin 175.6-cı maddəsi: Bu maddəyə əsasən, ƏDV-dən azad olunan və ya ƏDV-yə cəlb edilməyən əməliyyatlar aparan şəxslər tərəfindən alınan mallar və xidmətlər üzrə ödənilmiş ƏDV məbləğləri əvəzləşdirilə bilməz. Həmçinin, dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlər hesabına alınan mallar və xidmətlər üzrə ödənilmiş ƏDV məbləğləri də əvəzləşdirilməməlidir.
MMC isə bu iddialara qarşı çıxaraq aşağıdakı arqumentləri irəli sürüb:
- ƏDV-yə cəlb olunan fəaliyyət: Şirkət ƏDV ödəyicisidir və fəaliyyəti ƏDV-yə cəlb olunan əməliyyatlar hesab edilir. Bu səbəbdən, həmin fəaliyyətlə bağlı alınan mallar və xidmətlər üzrə ödənilmiş ƏDV məbləğlərinin əvəzləşdirilməsi qanunidir.
- Maliyyə yardımının mənbəyi: Maliyyə yardımları dövlət büdcəsindən deyil, qeyri-dövlət təşkilatı olan Azərbaycan Təhsil İşçiləri X2 Respublika Komitəsindən alınmışdır. Vergi Məcəlləsinin 175.6-cı maddəsi isə yalnız dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitlərə aid edilir.
- Vergi orqanının müddət tələblərinin pozulması: Vergi orqanı kameral vergi yoxlamalarını qanunla müəyyən edilmiş müddətlərdə həyata keçirməmişdir. ƏDV bəyannamələri təqdim edildikdən sonra 30 iş günü ərzində yoxlama aparılmalıdır, lakin vergi orqanı bu müddəti ötürərək əvvəlki dövrlər üzrə hesablamaları sonrakı dövrlərə tətbiq etmişdir.
Ali Məhkəmə, işin halları və tərəflərin mövqelərini diqqətlə araşdıraraq, aşağıdakı nəticələrə gəlib:
- Vergi Məcəlləsinin düzgün tətbiqi: MMC-nin fəaliyyəti ƏDV-yə cəlb olunan əməliyyatlar olduğu üçün, Vergi Məcəlləsinin 175.1-ci maddəsinə əsasən, şirkətin ödənilmiş ƏDV məbləğlərini əvəzləşdirmək hüququ vardır.
- 6-cı Maddənin Tətbiqi: Bu maddə, ƏDV-dən azad olunan və ya ƏDV-yə cəlb edilməyən əməliyyatlar aparan şəxslərə aid edilir. MMC isə ƏDV-yə cəlb olunan əməliyyatlar aparır və bu səbəbdən 175.6-cı maddə ona şamil edilmir.
- Maliyyə Yardımlarının Mənbəyi: Maliyyə yardımı dövlət büdcəsindən ayrılmadığı üçün, Vergi Məcəlləsinin 175.6-cı maddəsinin ikinci hissəsi də tətbiq edilə bilməz. Yəni, MMC-nin aldığı maliyyə yardımları dövlət büdcəsindən deyil, qeyri-dövlət təşkilatından gəldiyi üçün bu vəsaitlər əsasında ödənilmiş ƏDV məbləğləri əvəzləşdirilə bilər.
- Vergi orqanının müddət tələblərinə riayət etməməsi: Vergi orqanı, kameral vergi yoxlamalarını qanunla müəyyən edilmiş 30 iş günü müddətində həyata keçirməmiş və əvvəlki dövrlər üzrə ödənilmiş ƏDV məbləğlərinin əvəzləşdirilməsini sonrakı dövrlərdə qanunsuz olaraq bərpa etmişdir.
- Vergi ödəyicisinin hüquqlarının qorunması: Vergi qanunvericiliyinin pozulması faktını sübut etmək vəzifəsi vergi orqanının üzərinə düşür. Əks halda, vergi ödəyicisi təqsirsiz hesab edilir. Bu prinsiplərə əsaslanaraq, MMC-nin hüquqları pozulmuşdur.
Beləliklə, Ali Məhkəmə aşağı instansiya məhkəmələrinin qərarlarını qüvvədə saxlayaraq, MMC-nin iddiasını təmin edib və vergi orqanının qərarlarını ləğv edib. Ali Məhkəmə bu qərar bir neçə vacib məqamı vurğulayır:
- Vergi məcəlləsinin dəqiq tətbiqi: Vergi orqanları qanunvericiliyin maddələrini düzgün şərh etməli və tətbiq etməlidirlər. Əks halda, vergi ödəyicilərinin hüquqları pozulur.
- ƏDV əvəzləşdirmə hüququnun qorunması: ƏDV-yə cəlb olunan əməliyyatlar aparan şəxslər, fəaliyyətləri ilə bağlı alınan mallar və xidmətlər üzrə ödənilmiş ƏDV məbləğlərini əvəzləşdirmək hüququna malikdirlər.
- Müddət tələblərinin əhəmiyyəti: Vergi yoxlamaları qanunla müəyyən edilmiş müddətlərdə həyata keçirilməlidir. Bu müddətlərə riayət edilməməsi vergi orqanlarının qərarlarının qanunsuz sayılmasına səbəb ola bilər.
- Vergi ödəyicisinin təqsirsizlik prinsipi: Vergi ödəyicisi qanun pozuntusunda təqsirsiz hesab edilir, əgər əksini sübut etməyə kifayət qədər əsaslar yoxdursa.
“Bu məhkəmə qərarı, vergi hüququ sahəsində mühüm bir presedent yaradır. Vergi orqanlarının qərarları qanunvericiliyə tam uyğun olmalı və vergi ödəyicilərinin hüquqları qorunmalıdır. MMC-nin qələbəsi digər vergi ödəyiciləri üçün də əhəmiyyətli bir nümunədir və vergi orqanlarının gələcəkdə daha diqqətli olmasına zəmin yaradır” – deyə, bununla bağlı şərh verən Vəkillər Kollegiyasının üzvü Pərviz Məmmədov deyib.
