Avropa İttifaqı kritik əhəmiyyətli materiallar üzrə öz təchizat zəncirlərini qorumağa çalışır. Brüsselin yeni planı “yaşıl” texnologiyalar və müdafiə sənayesi üçün vacib olan daimi maqnitlərin təkrar emalına üstünlük verir.
Niyə Aİ təchizat strategiyasını dəyişməyə məcburdur
2025-ci ilin yazında Çinin tətbiq etdiyi məhdudiyyətlər Avropanın sənayesinə ciddi zərbə vurdu. Çin qrafitdən tutmuş manqana qədər əsas materialların təkrar emalı üzrə dünya gücünün 90%-dən çoxunu nəzarətdə saxlayır. İxrac qaydalarının sərtləşməsindən sonra Avropa avtomobil zavodları istehsalı dayandırmağa və iş yerlərini ixtisar etməyə məcbur qaldı.
Bu fonda Avropa Komissiyası xəbərdarlıq etdi: təcili tədbirlər görülməsə, Aİ 1970-ci illərin neft böhranına bənzər vəziyyətə düşə bilər. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin rəhbəri Fatih Birol qeyd edib ki, ABŞ və Avropanın fəal səylərinə baxmayaraq, Çinin dominantlığını yaxın on ildə təxminən yalnız 15% azaltmaq mümkün olacaq.
Aİ asılılığı necə azaltmağı planlaşdırır
Çərşənbə günü Brüssel daxili təkrar emala yönəlmiş plan təqdim etdi. Gələn il Avropa Komissiyası daimi maqnitlərin ixracına məhdudiyyət təklif edəcək — bu maqnitlər elektromobillər, külək turbinləri və hərbi texnika üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.
Məqsəd sadədir: ildə təxminən 20 000 tonluq tələbatın, yəni Aİ-nin ehtiyacının beşdə birinin, birlik daxilində təkrar emal hesabına ödənilməsi. Avropa Komissiyasının nümayəndəsinin sözlərinə görə, maqnitlərə tələbat artmaqda davam edir, buna görə də bu xammalın Avropada yenidən istifadəsi kritik əhəmiyyət kəsb edir. Bu addım alüminium tullantılarının ixracının azaldılması ilə bağlı qərarı tamamlayır. Ümumilikdə tədbirlər sənaye üçün vacib xammalın xaricə axınının qarşısını almağa kömək etməlidir.
Bundan əlavə, Avropa Komissiyası kritik materialların hasilatı layihələrinə 3 milyard avro ayıracaq, metallara minimum qiymət forması tətbiq etməyi və strateji minerallar mərkəzi yaratmağı planlaşdırır. Aİ 2029-cu ilə qədər üçüncü ölkələrdən asılılığı 50% azaltmağı hədəfləyir.
İnvestisiyalara nəzarət və texnologiyaların qorunması gücləndirilir
Strategiyanın ikinci hissəsi Avropa texnologiyalarının qorunmasına aiddir. Brüssel bildirib ki, kvant hesablama kimi həssas sahələrdə fəaliyyət göstərən startaplara yatırılan investisiyalara daha sərt nəzarət ediləcək. Narahatlıq yaradan əsas məqam yüksək texnologiyalı şirkətlərin “zorla ələ keçirilməsi” riskidir.
Birbaşa xarici investisiyalarla bağlı qaydalar milli hökumətlər tərəfindən tənzimlənsə də, onlar məsləhət üçün Avropa Komissiyasına müraciət edə biləcəklər. Tənzimləyici həmçinin daha əvvəl nəzarət olunmayan sahələrdə portfel investisiyalarını izləməyə başlayacaq. Aİ vurğulayır ki, bu tədbirlərin məqsədi qlobal rəqabətin güclənməsi fonunda texnologiyaların xaricə sızmasının qarşısını almaqdır.
