Hazırda Avropa İttifaqı (Aİ) qaz anbarlarını enerji böhranından sonrakı üç il ərzində misli görünməmiş sürətlə boşaldır. Banker.az xəbər verir ki, “Financial Times” bunu soyuq hava şəraiti və dəniz yolu ilə qaz idxalının azalması ilə əlaqədar tələbatın artması ilə izah edir.
“Gas Infrastructure Europe” məlumatına görə, qaz bazarlarında doldurma mövsümünün sona çatdığı sentyabrın sonundan dekabrın ortasına qədər iqtisadi blokun qaz anbarlarında həcmi təxminən 19% azalıb. Əvvəlki iki ildə eyni dövr ərzində bu azalma yalnız birrəqəmli göstəricilər səviyyəsində idi. Temperaturun adi haldan daha yüksək olması qış istilik mövsümündə anbarların nisbətən dolu qalmasını təmin edir, sənaye isə yüksək qiymətlər səbəbindən tələbatı məhdudlaşdırırdı.
“Bu qış Avropa, mayeləşdirilmiş təbii qazın (LNG) idxalının azalmasını kompensasiya etmək və artan tələbatı ödəmək üçün son iki ildəkindən daha çox yeraltı anbarlarına güvənməli oldu,” – deyə “Argus Media” qiymət agentliyində Avropa qaz qiymətləri şöbəsinin rəhbəri Nataşa Fildinq bildirib.
Avropa, həmçinin qaz qiymətlərinin əvvəlki illərlə müqayisədə daha aşağı olması səbəbindən Asiya alıcılarının LNG idxalı üzrə rəqabətinin artması ilə üzləşib. Bu, idxalın azalmasına və mövcud ehtiyatların daha fəal şəkildə istifadəsinə səbəb olub.
Qitənin qaz anbarları sonuncu dəfə dekabrın ortalarına qədər bu cür sürətlə 2021-ci ildə boşaldılmışdı. Həmin vaxt Rusiya Ukraynada hərbi əməliyyatlara başlamazdan əvvəl boru kəməri ilə qaz tədarükünü azaldırdı.
Hazırda Aİ-nin qaz ehtiyat səviyyəsi 75%-dir ki, bu da son 10 ilin orta göstəricisindən bir qədər yuxarıdır. Lakin bu, qərbi Avropa hökumətlərinin Rusiya qazına olan asılılığı azaltmağa çalışmasından əvvəlki dövrə aiddir. Ötən ilin dekabr ayının ortalarına olan göstəricilərə əsasən, ehtiyat səviyyəsi 90%-ə yaxın idi.
Avropada qazın qiyməti hazırda enerji böhranı zamanı, 2022-ci ilin yayında müşahidə edilən 300 avro/Mvt-saatdan təxminən 90% aşağıdır. Lakin qış mövsümündə anbarların boşalması onların növbəti il doldurulmasını çətinləşdirə və bahalaşdıra bilər.
Treydlər artıq gələn yay tədarükü üçün qazı daha yüksək qiymətlərlə satırlar, bu isə ehtiyatların doldurulmasının artan xərcinin göstəricisidir.
Aİ ölkələri, Avropa Komissiyasının ehtiyatların doldurulması üzrə məcburi hədəfinə uyğun olaraq, anbarlarını noyabrın əvvəlində 90% doldurmalıdır. Lakin bəzi ölkələr daha aşağı hədəflər müəyyən ediblər.
Hazırda qaz tədarükünün əhəmiyyətli hissəsi LNG formasında həyata keçirilir ki, bu da son həftələrdə daha çox siyasi xarakter alır. ABŞ-ın seçilmiş prezidenti Donald Tramp Aİ-ni “böyük” həcmdə Amerika nefti və qazı almağı öhdəsinə götürməyə və ya tariflərlə üzləşməyə çağırıb. Eyni zamanda, Qətər üzv dövlətlər karbon emissiyaları, insan hüquqları və əmək hüquqları üzrə yeni qanunvericiliyi ciddi tətbiq edərsə, LNG tədarükünü dayandıracağı ilə hədələyib. ABŞ Aİ-yə ən böyük LNG tədarükçüsüdür, Qətər isə üçüncü yerdədir.
Ehtiyatların sürətlə azalmasının digər səbəbləri arasında Avropada soyuq hava dövrləri və “Dunkelflaute” adlı günlər, yəni nə günəş panellərinin, nə də külək turbinlərinin enerji istehsal edə bilmədiyi hallar daxildir. Bu isə elektrik enerjisinin istehsalı üçün qaza olan tələbatı artırır.
Kolumbiya Universitetinin Qlobal Enerji Siyasəti Mərkəzinin tədqiqatçısı Ann-Sofi Korbonun sözlərinə görə, bu il Şimal-Qərbi Avropanın doqquz ölkəsində sənaye qazına tələbat “2023-cü ilin minimum səviyyəsindən sonra” bərpa olunaraq yanvar-noyabr dövründə illik 6% artım göstərib.
Bəzi ölkələr ehtiyatlarını digərlərindən daha sürətlə tükədiblər. Niderlandda qaz həcmi qış mövsümünün əvvəlindən 33%, Fransada isə 28% azalıb.
Ukrayna vasitəsilə Avropaya gedən Rusiya qazının tədarükünün gələn ilin sonunda dayandırılması gözlənilir, çünki tranzit sazişinin müddəti başa çatır. Bu marşrut Aİ-nin qaz idxalının təxminən 5%-ni təşkil edir.
