Son illərdə kriptovalyuta bazarı bütün dünyada olduğu kimi Azərbaycanda da sürətlə diqqət mərkəzinə çevrilib. Gənclərin artan marağı, texnoloji imkanların genişlənməsi və rəqəmsal iqtisadiyyatın inkişafı bu sahədə yeni perspektivlər yaradır. Lakin kriptovalyuta sektorunun ölkəmizdə necə formalaşacağı təkcə bazar iştirakçılarının deyil, həm də dövlət, bank sektoru və ictimaiyyətin mövqeyindən asılıdır. Bu mənada SWOT analizi – güclü tərəflər, zəifliklər, imkanlar və təhdidlər – Azərbaycanın kriptovalyuta ekosistemini daha dərindən anlamağa imkan verir və gələcək addımların planlaşdırılmasında mühüm alət rolunu oynayır. Bu araşdırmada ölkəmizdə kriptovalyuta sektorunu SWOT analizi ilə təhlil edək.
S – Güclü tərəflər (Strengths)
- Artan maraq və gənc nəsil – Gənclər və investorlar arasında kriptoya yüksək maraq var;
- Regional mövqe – Azərbaycan Türkiyə, Gürcüstan və BƏƏ kimi aktiv kripto bazarlarının yaxınlığında yerləşir;
- Rəqəmsal infrastruktur – İnternet və mobil ödəniş sistemlərinin inkişafı rəqəmsal aktivlərin istifadəsini asanlaşdırır;
- Texnologiya yönümlü startap potensialı – Yerli IT və fintech şirkətlərin kripto sahəsinə marağı var;
- Enerji resursları – Kripto mining üçün nəzəri potensial (xüsusilə bərpa olunan enerji layihələri ilə).
W – Zəif tərəflər (Weaknesses)
- Hüquqi boşluq – Kriptovalyutaların istifadəsi və tənzimlənməsi ilə bağlı dəqiq qanunvericilik yoxdur.
- İctimai savadsızlıq – Əhalinin böyük hissəsi kripto risklərini anlamır, “tez qazanmaq” psixologiyası geniş yayılıb.
- Maliyyə alətlərinin məhdudluğu – Yerli kripto-birja və ya mübadilə platformalarının olmaması.
- İnvestisiya mühitində inamsızlıq – Saxta layihələr və piramida tipli sistemlər insanların inamını zədələyib.
- Bank sektorunun passivliyi – Banklar kriptovalyutalar ilə əməliyyatlara konservativ yanaşır və təşəbbüs göstərmir.
O – İmkanlar (Opportunities)
- Rəsmi tənzimləmə – Vergitutma və hüquqi çərçivə formalaşsa, yerli və xarici investor cəlbi sürətlənə bilər;
- Universitetlərdə tədris proqramları – Kriptovalyuta və blokçeyn üzrə fənlərin tədrisi yeni mütəxəssislərin yetişməsinə müsbət təsir edəcək;
- Regional maliyyə mərkəzinə çevrilmə – Gürcüstan və BƏƏ nümunəsi göstərir ki, düzgün siyasətlə ölkə investorları cəlb edə bilər;
- Blokçeyn inteqrasiyası – Dövlət xidmətlərində (məs: torpaq reyestri, vergi uçotu) blokçeyn tətbiqi kriptoya legitimlik qazandıra bilər;
- Fintech və startap ekosistemi – Yerli startaplar kripto ödənişləri, DeFi və NFT sahəsində layihələr yarada bilər.
T – Təhdidlər (Threats)
- Kripto fırıldaqları və piramidalar – Maarifləndirmə olmadan fırıldaqçılıq halları artaraq bazara inamı azalda bilər;
- Beynəlxalq sanksiyalar və geosiyasi risklər – Kripto əməliyyatlarının qlobal tənzimlənməsi Azərbaycanın bazara inteqrasiyasına təsir edə bilər;
- Volatillik və risklər – Kripto bazarındakı kəskin qiymət dəyişiklikləri fərdi investorları zərərə sala bilər;
- Bank sektorunun müqaviməti – Ənənəvi bankların maraqlarına zidd ola bilər, bu da inkişafı ləngidə bilər;
- Kiber təhlükələr – Lokal bazarda kibertəhlükəsizlik mexanizmlərinin zəifliyi ciddi risk yaradır.
Azərbaycanın kriptovalyuta ekosistemində həm böyük imkanlar, həm də ciddi risklər mövcuddur. SWOT analizi göstərir ki, güclü tərəflər və inkişaf perspektivləri düzgün istifadə olunarsa, ölkəmiz rəqəmsal aktivlər sahəsində regionda öncül mövqe tuta bilər. Bununla belə, hüquqi boşluqların aradan qaldırılması, ictimai maarifləndirmənin gücləndirilməsi və bank sektorunun innovativ yanaşmaya açılması vacibdir. Yalnız bu halda kriptovalyuta bazarı təhlükəsiz, dayanıqlı və inklüziv şəkildə inkişaf edərək Azərbaycan iqtisadiyyatının rəqəmsal transformasiyasına töhfə verə bilər.
Müəllif: Elnur Quliyev
