Effektiv investor olmaq üçün pul dövriyyəsinin müxtəlif aspektləri ilə tanış olmaqla maliyyə biliklərini daima artırmaq lazımdır. Pul dövriyyəsi özündə iki sferanı birləşdirir: nağd pul dövriyyəsi və nağdsız pul dövriyyəsi.
Nağd pul dövriyyəsi özündə nağd pul vasitələri olan banknotlar, qəpiklər, eləcə də bank və xəzinə biletlərinin daimi dövriyyəsini əks etdirir. Nağd pul dövriyyəsi fiziki şəxslərin şəxsi pul vəsaitlərinin daxil olması və xərclənməsi funksiyasını yerinə yetirir, eləcə də hüquqi şəxslərin hesablaşmalarının bir hissəsinin həyata keçirilməsinə xidmət edir.
Nağd dövriyyə dövlətin müvafiq sahə üzrə səlahiyyətli orqanı olan mərkəzi bank tərəfindən təşkil və tənzim olunur. Ölkənin əsas bankında hesablaşma-kassa mərkəzləri yaradılmışdır ki, burada müvafiq maliyyə biliklərinə sahib mütəxəssislər ehtiyat fondlarını yaradır. Ehtiyat fondu hesabat dövründə nağd pul dövriyyəsini təmin etmək üçün lazım olan banknot və qəpiklərin ehtiyatını əks etdirir.
Mərkəzi bank daxilində həmçinin nağd pulların qəbulu və verilməsini həyata keçirən kassalar yaradılmışdır. Hesablaşma-kassa mərkəzləri kommersiya banklarının hesablaşma əməliyyatlarını, nağd pulların toplanması, eləcə də pul dövriyyəsinin təmin olunması əməliyyatlarını həyata keçirirlər. Hüquqi şəxslər öz sərbəst vəsaitlərini kommersiya banklarında əsas fəaliyyətdə istifadə olunmayan hesablarda saxlamalıdırlar.
Nağdsız pul dövriyyəsi kommersiya bankları və digər kredit təşkilatlarında açılmış hesab vasitəsilə pul vəsaitlərinin daxil olması və çıxarılmasının nağd pulun iştirakı olmadan təmin edilməsidir. Bu o deməkdir ki, pul vəsaitlərinin toplanması və müştərilər arasında bölüşdürülməsini təmin edən bütün hesablaşmaları xüsusi təşkilatlar idarə edir. Kredit təşkilatlarının hesabları ilə vəsaitlərin hərəkəti müştərinin tapşırığı əsasında həyata keçirilir ki, bu da müvafiq ödəniş sənədi formasında tərtib olunur (Ödəniş tapşırığı).
Nağdsız hesablaşmaların formaları mərkəzi bank tərəfindən reqlamentləşdirilir, bu da özündə ödəniş sənədlərinin formalarının və onların tərtib olunma qaydalarının müəyyən edilməsini birləşdirir. Hesablaşma formasını seçərkən müvafiq müqavilənin şərtləri və ya əməliyyatlar, qarşı tərəfin müqaviləsinin şərtləri və öz maliyyə biliklərinizi əsas tutmalısınız. Nağdsız hesabların həcminə birbaşa olaraq ÜDM-un həcmi, qiymətin səviyyəsi, vergi və digər məcburi ayırmalar, hesablaşma və ödənişlərin sürəti, bank sisteminin ümumi vəziyyəti və onun ayrı-ayrı göstəriciləri təsir göstərir.
