View source for Büdcə təsnifatının beynəlxalq standartları

Büdcə təsnifatının beynəlxalq standartları (international standarts
on budget classification) – büdcə təsnifatlarının beynəlxalq
standartları da mövcuddur. Xüsusən bir çox milli təsnifatların
formalaşmasında əsas kimi qəbul edilən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının
hökumət funksiyalarına uyğun xərc təsnifatını (COFOG) göstərmək
olar. COFOG 10 bölmədən ibarətdir:

1. Ümumi dövlət xidmətləri;

2. Müdafiə;

3. İctimai intizam və təhlükəsizlik;

4. İqtisadi əlaqələr;

5. Ətraf mühitin qorunması;

6. Məskunlaşma və icma məsələləri;

7. Səhiyyə;

8. Rekreasiya, mədəniyyət və din;

9. Təhsil;

10. Sosial müdafiə;

Göründüyü kimi, bu təsnifat hökumətin baza funksiyalarına uyğun olaraq
və çox lakonik tərtib edilmişdir. Milli büdcə sistemimizi təkmilləşdirərkən
BMT-nin həmin təsnifat sistemindən yararlanmaq mümkündür. Bir sıra
ölkələr UN COFOG təsnifat sistemini olduğu kimi (məsələn, Slovakiya)
və ya modifikasiyalı milli versiyası ilə birgə (məsələn, Latviya) qəbul
etmişlər. Beynəlxalq büdcə təcrübəsində büdcə xərcləri elastik olan və
elastik olmayan xərclərə bölünür. Azərbaycanda tətbiq edilən dövlət
büdcəsinin təsnifat sistemində iqtisadi, funksional və inzibati təsnifatdan
istifadə edilir. Proqram əsaslı təsnifata keçid isə planlaşdırılır.
Büdcə təsnifatının tərtibində və büdcənin ümumi sistemləşdirilməsində
nəzərə alınmalı digər mühüm bir sistem isə Beynəlxalq Valyuta
Fondunun 2001-ci ildə işlənib hazırlanmış “Hökumət Maliyyəsi
Statistikası”dır (GFS). Bu sənəd maliyyə axınının hərəkətini izləməyə
və korporativ mühasibatlığın üstünlüklərinin büdcələşdirmə fəaliyyətinə
tətbiqinə imkan verir. Həmçinin bu, makroiqtisadi və fiskal statistikanın
daha təkmil forması hesab edilə bilər. Bu sistemin təqdim etdiyi fiskal
statistika dövlət sektorunun ölçülərini, onun məcmu tələbə, investisiya
və yığıma təsirini, fiskal siyasətin iqtisadiyyata, resurslardan istifadəyə,
monetar şərtlərə və borclanmaya təsirini, habelə vergi yükü, tarif
siyasəti və sosial müdafiə sistemini təhlil etməyə imkan verir. GFS
sektorların və təşkilatların geniş təsnifatı ilə başlayır. Bu belə bir iqtisadi
məntiqdən irəli gəlir ki, dövlət maliyyə sisteminin bütün komponentləri
və bu sistemin bütün oyunçularının rolu bəlli olmalıdır.

----
Mənbə: Dövlət Maliyyəsi Terminləri Lügəti , [[Kənan Aslanlı]]