Fitch Ratings Azərbaycanın əcnəbi və milli valyutada uzunmüddətli emitent defoltu reytinqini (UED) “Sabit” proqnozu ilə “BBB-” səviyyəsində təsdiq etmişdir. Həmçinin ölkənin əcnəbi valyutada prioritetli təminatsız istiqrazları reytinqi “BBB-” səviyyəsində təsdiq edilmişdir. Bununla yanaşı, “country ceiling rating”-i “BBB-”, əcnəbi valyutada qısa müddətli emitent defoltu reytinqini isə “F3” səviyyəsində qeyd etmişdir.
Əsas reytinqləşdirmə amilləri
Azərbaycanın reytinqi aşağı səviyyədə dövlət borcunu (2015-ci ildə 14% ÜDM) və cari əməliyyatlar hesabında profisit sayəsində toplanmış xalis xarici aktivlərin iri həcmini özündə əsk etdirir. Reytinqlərin təsdiq edilməsi hökumət rəhbərliyinin kapital xərcləri və vergi gəlirlərində düzəlişlərin həyata keçirilməsinə diqqət yönəldəcəyi ilə bağlı gözləntilərimizi əks etdirir. Neft və qazdan yüksək səviyyədə asılılıq özlüyündə əlverişsiz reytinq amili yolunu oynayır. Belə ki, 2015-ci ildə ixrac edilən məhsulların 95%-i karbohidrogen məhsullarının payına düşür ki, bu büdcənin 50%-ni və ÜDM həcminin 40%-ni təşkil edir. İdarəetmə və siyasi risklər də həmçinin ölkənin reytinqinə təsir edir: Dünya bankının idarəetmə keyfiyyəti indikatoruna əsasən Azərbaycan “BBB” kateqoriyasını əldə etmişdir.
Neftin qiyməti haqqında əsas ehtimallara görə, ümumi dövlət büdcəsinin kəsri 2015-ci ildə ÜDM-un 4%-ni təşkil edəcək. Belə ki, neft xərcləri ÜDM həcmində təqribən 20%-ə qədər azalacaq. Keçən il isə bu göstərici ÜDM-də 24% təşkil edirdi. Bizim proqnozlarımıza əsasən, 2016-cı ildə dövlət büdcəsi balanslaşdırılmış olacaq, 2017-ci ildə isə ÜDM-də 4% həcmində profisit müşahidə ediləcək. Bu yaxşılaşma kapital xərclərinin 14%-dən 10%-ə enməsinə və neft qiymətlərinin daimi bərpa olunmasına səbəb olacaq. Bundan başqa, biz 2017-ci ildə neft gəlirlərinin ÜDM-də 15,0% yüksələcəyini gözləyirik.
Rəhbərlik dövlətin neftdən gələn əsas gəlirlərinin daxil olduğu və büdcəyə köçürürlmələr edildiyi Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun aktivlərinin saxlanması barədə ciddi niyyətlərini dilə gətirmişlər. 2014-cü ilin sonunda Dövlət Neft Fondunun aktivləri ÜDM həcmində 49% (37 milyard dollar) təşkil edirdi və biz 2017-ci ilin sonuna qədər bu göstəricinin 57%-ə yüksələcəyini gözləyirik. Fevral ayında manatın 30% devalvasiyaya məruz qalması Neft fondunun həcminin təyin edilməsi və büdcə göstəriciləri üçün açar mövqeli amilə çevrildi.
Neft qiymətlərinin enməsi və manatın devalvasiyaya uğraması kimi cəhətləri nəzərə alaraq deyə bilərik ki, daxili bazarda fəallıq və etibar kifayət qədər yaxşı idi və 2015-ci ildə real qeyri-neft artımı 5%, real ÜDM həcmi isə 2,3% həcmində gözlənilir. 2015-ci ilin I yarısının nəticələri qeyri-neft, tikinti və pərakəndə satış kimi sahələrdə yaxşı artım səviyyəsinin olduğundan xəbər verir. Proqnozlara əsasən28 milyard dollar həcmə sahib Şah-Dəniz 2 kimi qazla bağlı aşar mövqeli energetik layihələrin reallaşdırılması davam edəcək və 2017-ci ildən sonra artım tempni dəstəkləyəcək.
Qeyri-neft sektoruna əsas dəstəyi verən amillərdən biri də qiymətlə bağlı rəqabət bacarığının bərpa edilməsidir. İstehlak qiymətləri 2015-ci ilin iyun ayında 3,5% yüksəlmişdir və gözləntilərimizə əsasən 2015-ci il ərzində istehlak qiymətləri 5,5%-ə yüksələcək.
Milli valyutaya etibarın itirilməsi dollarlaşmanın artmasına gətirib çıxardı: may-aprel aylarında bank sektorunda valyuta depozitlərinin payı pik səviyyəyə, yəni 73%-ə çatdı ki, bu göstərici yanvar ayında 51% idi. Sözügedən bu valyuta uyğunsuzluğu kreditlərin keyfiyyətinin pisləşməsinə, kapitalizasiyanın enməsinə və bank sektorunda milli valyutada likvidlik çatışmazlığının yaranmasına gətirib çıxarır. Son 10 il ərzində 20% həcmində orta hədli real artımdan sonra gözləntilərimizə əsasən, 2015-2017-ci ildə kreditləşmədə artım bir o qədər də çox olmayacaq.
Buna baxmayaraq, bank sektoru özlüyündə əlverişsiz amil təcəssüm etdirir. Belə ki, onun böyük həcmi (2015-ci ildə ÜDM-də 50% aktiv) dövlətə lazım olan anda dəstək göstərməsinə imkan verir. İyul ayında rəhbərlik rekapitalizasiya, balansın təmizlənməsi və Mərkəzi Bankın özəlləşdirilməsi ilə bağlı niyyətlərini elan etmişdi. Rəhbərlik rekapitalizasiya məqsədilə 100 milyon manat həcmində ödəniş həyata keçirəcək. Proqnozlarımıza əsasən, dözlət zəmanətli istiqrazların buraxılması nəticəsində dövlətin şərti öhdəlikləri bir neçə maddə ilə arta bilər.
Gələcəkdə reytinqə təsir edə biləcək amillər hansılardır?
Aşağıda sadalayacağımız amillər birlikdə və yaxud ayrılıqda mənfi reytinqin yaranmasına səbəb ola bilər:
– Xərclərin tənzimlənməsinin olmaması və yaxud neftdən gələn daha az gəlirlər. Bunlar da öz növbəsində 2015-ci ildən sonra neft fondunun aktivlərinin xərclənməsinə səbəb olacaq.
– Neft qiymətlərinin aşağı olduğu dövrün davam etməsi.
– Azərbaycanın iqtisadi və yaxud maliyyə sabitliyinə təsir edə biləcək regional geosiyasi şok. Məsələn, Dağlıq Qarabağ ətrafında geniş miqyaslı konflikt.
Bu amillər isə gələcəkdə müsbət reytinqin yaranmasına səbəb ola bilər:
– Hazırda görülən tədbirlərlə yanaşı, Fitch-in əminliyini artıracaq Azərbaycanın büdcə vəziyyətinin yaxşılaşması.
– İdarəetmə və şəffaflıq keyfiyyətinin yaxşılaşdırılmasına istiqamətlənmiş islahatlarla dəstəklənən davamlı iqtisadi diversifikasiya.
Əsas ehtimallar:
– Fitch Brent markalı neftin dəyərini orta hədlə 2015-ci ildə 65 dollar/barrel, 2016-cı ildə 75 dollar/barrel və 2017-ci ildə 80 dollar/barrel olaraq proqnozlaşdırır.
– 2015-2017-ci illərdə Azərbaycanda neft emalı sabit səviyyədə qalacaq.
– Daxili siyasi sabitlik qorunub saxlanacaq.
