Cəmi iki il ərzində Google ilə əlaqəli alimlər üç Nobel mükafatına layiq görülüblər. Şirkətin DeepMind, Google Brain və Quantum AI laboratoriyalarında çalışan tədqiqatçılar kimya və fizika sahəsindəki kəşflərinə görə elmin ən yüksək mükafatını aldılar. Bu, təsadüfi uğurlar silsiləsi deyil — bu, böyük texnoloji şirkətlərin artıq fundamental elmi araşdırmaların yeni mərkəzinə çevrildiyini və bu prosesdə Google-un liderlik etdiyini göstərir.
İki ilə üç Nobel
Elm tarixində heç bir şirkət bu nəticəyə bu qədər yaxın olmayıb. DeepMind, Google Brain və Quantum AI artıq sadəcə texnologiya istehsal edən bölmələr deyil — akademik səviyyədə elmi kəşflər edən mərkəzlərdir.
Google, mühəndislik və fundamental elmin sintez olunduğu ilk müasir məkana çevrilib — burada eksperimentlərin dili kod, nəticəsi isə elmdir.
Keçmişdə bu rolu universitetlər və Bell Labs kimi elmi mərkəzlər oynayırdı: tranzistorlar, lazerlər və peyk rabitəsi məhz orada icad olunmuşdu. XXI əsrdə isə bu elmi enerji axtarış sistemini icad etmiş korporasiyaya — Google-a keçib. Əgər əvvəllər alimlər Google-a yüksək maaş və hesablama resursları üçün gəlirdilərsə, indi elm üçün gəlirlər.
Google-un “Nobel tarixi” təsadüflərin nəticəsi deyil. Hər bir kəşf — onilliklər boyu “həll olunmaz” sayılan suallara cavabdır.
2024 — Kimya üzrə Nobel, AlphaFold
DeepMind tədqiqatçıları Demis Hassabis və Con Jamper “AlphaFold” modelini yaradaraq bioloqların yarım əsrdir aça bilmədiyi bir sirri həll etdilər.
Bu sistem zülalların üçölçülü strukturunu saatlar ərzində proqnozlaşdıra bilir — halbuki əvvəllər bu, aylarla davam edən və milyonlarla dollara başa gələn bir proses idi. AlphaFold təkcə sürəti artırmadı, biologiyanın öz mahiyyətini dəyişdi: artıq həyatın hər formasını molekulyar səviyyədə anlamaq mümkündür.
2024 — Fizika üzrə Nobel, Google Brain
Həmin il fizika mükafatına Ceffri Hinton layiq görüldü — o, maşınlara öyrənməyi öyrədən adam hesab olunur. Onun təklif etdiyi xətanın geri yayılması alqoritmi (Backpropagation) bütün müasir neyron şəbəkələrinin təməlidir.
Hinton Google Brain-də çalışarkən bu nəzəriyyəni praktik sistemə çevirdi — bu gün ChatGPT, Anthropic, Gemini və digər nəhəng modellər həmin prinsip üzərində qurulub.
Bu mükafat bir daha göstərdi ki, süni intellekt artıq sadəcə mühəndislik deyil — o, fiziki reallığın bir hissəsidir.
2025 — Fizika üzrə Nobel, Google Quantum AI
Cəmi bir il sonra Google Quantum AI komandası daha bir elmi hədəfi fəth etdi. Con Martinisin rəhbərlik etdiyi qrup sübut etdi ki, kvant prosessoru klassik kompüterlərin edə bilmədiyi hesablamaları yerinə yetirə bilər.
Bu nailiyyət “kvant üstünlüyü” adlandırıldı — nəzəriyyənin praktikaya çevrildiyi an. Mükafat həmçinin Miçel Devore və Con Klark kimi alimlərə də verildi — onların universitet tədqiqatları bu eksperimentin əsasını təşkil edib.
Niyə məhz Google?
Google-un Nobel mükafatları təsadüfi deyil, bu artıq qanunauyğunluğa çevrilib.
Son dəfə bir şirkət bu səviyyəyə ötən əsrdə Bell Labs-də çatmışdı — onların əməkdaşları 10 Nobel qazanmışdılar. Daha sonra IBM altı dəfə eyni uğura imza atdı. Amma bu günə qədər heç kim belə sürətlə ardıcıl Nobel əldə etməmişdi.
Bu nəticə Google-un ideyalara yanaşma fəlsəfəsinin məhsuludur.
Başqa şirkətlər qısa müddətli gəlir axtararkən, Google illərlə tədqiqat laboratoriyaları qurdu, elmi mühit formalaşdırdı — öz mədəniyyəti, jurnalları və eksperiment ruhu ilə.
DeepMind, Google Brain və Quantum AI artıq korporativ bölmələr deyil — alimlərlə mühəndislərin birgə düşündüyü elmi məkanlardır.
Onların işləri dünyanın ən nüfuzlu jurnallarından biri olan Nature-da dərc olunur — bu, elmi nəticələr baxımından yeni məhsulun buraxılışı qədər əhəmiyyətlidir.
Google kommersiya infrastrukturunu elmi bazaya çevirən ilk şirkətdir.
Məhz bu sintez sayəsində burada illərlə vaxt aparacaq kəşflər bir neçə il ərzində reallaşır — istər zülal modelləşdirməsi, istərsə də kvant prosessorları və neyron arxitekturalar olsun.
Bu nailiyyətlərin arxasında nadir bir birləşmə dayanır: hesablama gücü, akademik azadlıq və eksperiment mədəniyyəti.
Bütün bunlar Google-u XXI əsrin təbii elmi laboratoriyasına çevirib.
Elm yenidən korporasiyalara qayıdır
Uzun illər ərzində fundamental elmi kəşflər universitetlərdə baş verirdi.
Orada illərlə nəticə gözləmək mümkün idi, korporasiyalar isə daha çox praktik və qısamüddətli hədəflərə yönəlmişdi.
Google bu modeli dəyişdi. Şirkət sübut etdi ki, mühəndislik mədəniyyətinə malik biznes də akademik səviyyədə elmi tədqiqatları dəstəkləyə bilər.
Superkompüterlər, kvant laboratoriyaları və milyardlarla dollarlıq büdcələr — bütün bunlar elmi mühit üçün ideal şərait yaradır.
Bu gün fundamental elmi problemlər yalnız institutlarda deyil, data mərkəzlərdə də həll olunur.
Google-la bağlı Nobel mükafatları bunun sübutudur: süni intellekt, kvant fizikası və biologiya artıq kod yazılan, axtarış sistemləri qurulan məkanlarda inkişaf edir.
Google hələ universitetləri əvəz etməyib, amma artıq qlobal elmi mənzərənin ayrılmaz hissəsinə çevrilib.
Bu, yeni əmək bölgüsüdür: akademiya suallar formalaşdırır, sənaye isə cavabları hesablama gücü ilə tapır.
Biz indi elə bir tarix nöqtəsindəyik ki, Google ideyaların real kəşfə çevrildiyi ekosistemə dönüb.
Bu, elm üçün yeni bir əməkdaşlıq modelidir: universitetlər nəzəriyyəni yaradır, korporasiyalar isə ona miqyas və alət verir.
Və görünür ki, növbəti texnologiya və bilik erasını məhz bu sintez — elm və sənaye ittifaqı formalaşdıracaq.
