Hedc fondları enerji böhranından sonra Avropanın qaz bazarına daxil olub, yüksək qiymət dalğalanmaları onları cəlb edib. Onların artan təsiri indi bazarın çökmə riski yaradır. Banker.az xəbər verir ki, bu barədə Bloomberg yazır.
İzzy Englanderin “Millennium Management”, Ken Qriftin “Citadel” və “Balyasny Asset Management” kimi fondlar son illərdə əmtəə ticarətindən milyardlarla dollar qazanıb və kadrlarını gücləndiriblər. Ümumilikdə, sektor 2024-cü ilin sonuna qiymətlərin artacağına dair rekord uzun mövqelərlə (long positions) yaxınlaşır.
Lakin iştirakçılar ilin sonuna yaxın hesablarını bağlamağa başladıqca, likvidlik azalır və böyük mərc mövqeləri bazara hakim olur, həssas bazarda daha çox dəyişkənliyə səbəb olma riski yaradır. Məsələni şəxsi olaraq müzakirə edən bir neçə treyder, bu mövqelərin sıxlığının bazarın çökməsinə səbəb ola biləcəyindən narahatlığını bildirib.
“Böyük mövqe sıxlığı bazarı gərginləşdirir, onu sonda qırılacaq həddə itələyir,” deyə Kopenhagendəki “Global Risk Management” şirkətinin baş analitiki Arne Lohmann Rasmussen bildirib. “Bu, xüsusilə hər kəs eyni anda bazardan çıxmaq istəyəndə real riskə çevrilir.”
Hedc fondları bazar üçün tamamilə zərərli deyil: onlar əlavə likvidlik təmin edir və alqı-satqı imkanlarını artırır. Lakin, Avropa Mərkəzi Bankının hesabatına görə, onlar həm də volatilliyi və bazar şoklarını gücləndirə bilər. Enerji və qazda kəskin qiymət dəyişiklikləri istehlakçılara dərhal təsir edir və bütöv sənayeləri dayandıra bilər.
Bu iştirakçılar qaz bazarlarında yeni olmasalar da, onların təsirinin miqyası Avropanın enerji böhranından sonra kəskin artıb. Bloomberg yazır ki, region artıq qaz təchizatı üçün əsasən Rusiyadan asılı deyil, lakin beynəlxalq bazarlara məruz qalması, minlərlə mil uzaqlıqda baş verən hadisələrin kəskin qiymət dalğalanmalarına səbəb olmasına gətirib çıxarır.
Dəyişkənlik sənaye və istehlakçılar üçün yüksək qiymətə başa gəlib; bir çoxu xərcləri azaltmaq üçün istehlakı azaldıb. Avropanın iqtisadiyyatı enerji xərcləri ilə bağlı qeyri-müəyyənlik fonunda böhrandan sonra yavaş bərpa olunur. Daha sabit qiymətlər (istər aşağı, istərsə də yüksək) isə müəssisə və ailələrə öz xərclərini planlaşdırmağa imkan verir.
“Volatillik heç kimə fayda gətirmir,” deyə, “ABN AMRO Bank NV”də baş enerji iqtisadçısı Moutaz Altaghlibi bildirib. “Bu, istehsalçılar və istehlakçılar üçün də irəlidə plan qurmağı və investisiya qərarları verməyi çətinləşdirir.”
Eyni zamanda, “Millennium” 2023-cü ildə əmtəə investisiyalarından, əsasən təbii qaz və enerji ticarətindən təxminən 600 milyon dollar qazanc əldə edib. “Citadel”in əmtəə biznesi isə bu il təxminən 4 milyard dollar gəlir gətirib. Fondun qurucusu Qriffin noyabr ayında verdiyi müsahibədə Avropanın azalan enerji tələbatının “bazarda sabitlik səviyyəsi yaratdığını” bildirib.
“Citadel” öz mövqeyi haqqında şərh vermədiyini açıqlayıb. “Millennium” və “Balyasny” də şərh verməkdən imtina edib.
Problemin əsasını təşkil edən məsələ isə hedc fondlarının pullarının spekulyativ mərclərə yönəlməsidir. Onlar, müştərilər üçün qaz alan və ya aktivlərdən çıxarılan məhsulu satan ənənəvi enerji şirkətləri ilə eyni məqsədə xidmət etmədiyi vurğulanır.
Avropa Enerji Tənzimləyiciləri Əməkdaşlıq Agentliyi suallara elektron poçtla verdiyi cavabda, hedc fondlarının ticarətdə istifadə etdiyi bəzi alqoritmlərin likvidliyin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına töhfə verdiyini və bunun bütün bazar iştirakçılarına fayda verdiyini bildirib. Lakin ticarət intensivliyinin artması daha çox bazar şəffaflığına və nəzarət sistemlərinin gücləndirilməsinə çağırış edir.
Eyni zamanda, Avropa Qiymətli Kağızlar və Bazarlar Təşkilatının nümayəndəsi agentliyin enerji bazarlarında hedc fondlarının fəaliyyəti ilə bağlı xüsusi təlimatlarının olmadığını bildirib.
Soyuqda böyük tələbat gözləntisi
Daha soyuq qışın gözlənilməsi və mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) layihələrinin gecikməsi 2025-ci ildə daha çox təchizatın olacağına və dəyişkənliyin azalacağına dair inamı zəiflədib. Sürətlə azalan qaz ehtiyatları və Ukrayna üzərindən keçən Rusiya axınlarının başa çatmaq təhlükəsi narahatlıqları artırıb.
Bununla belə, son həftələrdə daha mülayim hava şəraiti və LNG axınlarının güclənməsi fonunda yaxınmüddətli bazar pessimizmi artıq zəifləməyə başlayıb. Spekulyantlar bazara güclü təsir göstərdiyinə görə, şərtlər dəyişdikdə qiymətlər də sürətlə dəyişə bilər.
Məsələn, “Citigroup Inc.”in əsas ssenarisinə görə, əgər ilin sonunda Moskva ilə Kiyev arasında tranzit sazişindən sonra Rusiya qazı axmağa davam edərsə, Avropa qazı ucuzlaşacaq, çünki bazarlar risk əlavələrini aradan qaldıracaq.
Dəyişkənlik nəhayət ki, yeni LNG təchizatının bazara daxil olması ilə azalacaq. Lakin bu, həmin müddət ərzində regionun iqtisadiyyatında dərin izlər qoya bilər.
Hal-hazırda “bazar olduqca optimistdir,” deyə “Bank of America Corp.”un qlobal əmtəə rəhbəri Corc Kultraro bildirib.
“Lakin ən böyük ağrı yuxarıya doğru deyil, mütləq aşağıya doğrudur, çünki mövqelər bu cürdir və hələ ki, heç kəs optimist ssenarini tərk etməyə hazır deyil.”
Azərbaycan təbii qaz təchizatçısı kimi
Azərbaycan Energetika Nazirliyinin məlumatına görə, Azərbaycan cari ilin ilk 11 ayında 45.8 milyard kubmetr təbii qaz hasil edib, bunun 22.9 milyard kubmetr xaricə qaz satıb. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə ixracın həcmi 5 faiz çoxdur. Avropaya 11.7 milyard kubmetr, Türkiyəyə 9 milyard kubmetr, Gürcüstana isə 2.2 milyard kubmetr qaz satılıb. Türkiyəyə TANAP-la bu müddətdə 5.1 milyard kubmetr qaz nəql olunub.
Təbii qazın hər 1000 kub metrinin qiyməti Niderland qaz habında 430-520 ABŞ dolları aralığında dəyişir.
