Vətəndaş banka kredit üçün müraciət etdikdə bir çox hallarda zamin duran şəxs tələb olunur. Lakin zaman keçdikcə insanlar bir-biri üçün zamin olmaqdan da çəkinirlər. Çünki vətəndaş vəfat etdikdə və ya krediti ödəmədikdə çətinlikdə qalan zaminlər olur. Artıq bu problemin həlli üçün də addımlar atılır. Belə ki, istehlak krediti götürən fiziki şəxslərin həyatının sığortalanması nəzərdə tutulur. Azərbaycan Banklar Assosiasiyasının prezidenti Zakir Nuriyev bildirib ki, bu yenilik zaminliyə tələbi xeyli azaldacaq. Maraqlıdır, bu yenilik bank sistemində və kredit sahəsində başqa nəyi dəyişəcək?
Bank xərcdən azad olur, vətəndaş isə xərcə düşür
Sığorta eksperti İlkin İbrahimov bildirdi ki, yeni qərar uzun çəkən zaminlik məsələlərini həll etməyə yardımçı olacaq: “Bu qaydanın tətbiqinin məqsədi problemli kreditlərin azalması tədbirlərini daha real şəraitdə həll etməkdir. Yeni qaydanın tətbiqindən sonra zaminliklə bağlı problemlər aradan qalxacaq. Bunun əvəzində vətəndaşın üzərinə daha çox sığorta haqqı qoyulur. Bir tərəfdən könüllüdür, digər tərəfdən isə bank tərəfindən tələb olunur. Əgər sığortanız yoxdursa, kredit əldə edə bilmirsiniz. Yeniliyin tətbiqi banklar üçün problemlərin həllinə səbəb olacaq. Hansı ki, zaminlərlə bağlı aylarla məhkəmələrdə işlər uzanırdı. Bank buradakı xərclərdən də azad olacaq. Vətəndaşların isə hüquqları sağlamlaşacaq. Artıq zaminə ehtiyac olmayacaq, amma müəyyən qədər vəsait ödəməlidirlər ki, sığortalansınlar”.
Sığorta yoxdursa, kredit də olmayacaq
İ.İbrahimov sığortanın təşkili qaydalarını da izah etdi: “Vətəndaş və sığorta şirkəti arasında müqavilə bağlanılır. Kredit götürərkən həyat sığortası təklif ediləcək, yaşınızdan, sağlıq durumunuzdan asılı olaraq sığorta haqqı az və ya çox ola bilər. Daha cavan şəxslər üçün şərtlər daha münasib, yaşlı insanlar üçün isə daha çox sığorta haqqı müəyyən ediləcək. Əgər kredit götürüldükdən sonra kredit götürənin başına bir iş gəlsə, onun borcunu sığorta şirkəti ödəyəcək. Yaxud kredit götürən əmək qabiliyyətini itirsə, onun kreditinin müəyyən qismi sığorta şirkəti tərəfindən qarşılanacaq. Sığorta olunmadıqda zamin tələb olunacaq. Vətəndaş bundan da imtina etdikdə, bank kredit verməkdən boyun qaçıracaq”.
Bank çətin vəziyyətdə qalır
İqtisadçı Elman Sadıqovun sözlərinə görə, həyat sığortası kredit götürməsəniz də çox faydalıdır: “Hazırda dünyada xəstəliklər, iqlim dəyişiklikləri səbəbindən sığorta sisteminə önəm verilir. Bu baxımdan Azərbaycanda da həyat sığortasının aktuallaşması yaxşı haldır. Bir tərəfdən sığortadan yığılan vəsait ölkə iqtisadiyyatına maliyyə qazandırır, digər tərəfdən vətəndaşlar gələcəyi sığortalamış olurlar”.
E.Sadıqovun fikrincə, sığorta sistemindən səmərəli istifadədə banklar da maraqlıdır: “Əgər siz bir istehlak krediti götürüb həyatınızı sığorta etdirirsinizsə, vəfat etdikdə ödəniləcək kredit ailə üzvlərinizin və ya zamin duran şəxsin üzərində qalmır. İndiyə kimi kredit götürən şəxs vəfat etdikdə, onun ailə üzvləri və ya zamin olan şəxs məhkəməyə verilirdi. Ailə üzvləri ilə zamin arasında ciddi narazılıqlar yaranırdı. Kreditin zamin, yoxsa ailə üzvləri tərəfindən ödənilməsi mübahisəyə çevrilirdi. Zamin deyirdi ki, həmin kreditdən vətəndaş və onun ailə üzvləri xeyir görüb, mən niyə ödəməliyəm. Yaxud ailə üzvləri deyirdilər ki, bizim burada hər hansı hüquqi öhdəliyimiz yoxdur. Bu zaman bank çətin vəziyyətə düşürdü. Amma indi ailə üzvləri bu krediti ödəmək məcburiyyətində qalmayacaqlar”.
Sığorta haqqının məbləği necə müəyyənləşəcək?
Azərbaycan Banklar Assosiasiyasının eksperti, bank məsələləri üzrə mütəxəssis Qorxmaz Ağayevin sözlərinə görə, yeni qaydalar təkcə kredit götürən vətəndaşlar üçün deyil, həmçinin əmanət qoyan şəxslər üçün də vacibdir: “Bank sisteminin əsas istehsal aləti puldur, daim dövr etməlidir. İstehlak kreditləri qaytarılmadıqda nəticədə əmanətçilərin vəsaitləri də təhlükə altına düşür. Sığorta sistemi olduqda, əmanətçilərin də maraqları qorunmuş olur”.
Q.Ağayevin fikrincə, yeni qaydalar tətbiq edilərkən sığorta məbləği vətəndaşın aldığı məbləğdən asılı olaraq dəyişəcək: “Kredit götürən şəxslərə də sərf edəcək bəlli bir sığorta haqqı olacaq. Bu, sığorta müqaviləsi ilə müəyyənləşdiriləcək. Qiymət formalaşarkən vətəndaşın kredit məbləği nəzərə alınmalıdır. Zaminlik barədə qərar müştərinin ödəmə qabiliyyətinin qiymətləndirilməsi nəticəsində veriləcək. Həm yaşam sığortası, həm də zaminlik istənilə bilər. Amma hər bir halda, zaminlə bağlı tələblər bir qədər yumşalacaq”.
“Banklar kredit faizlərini aşağı salacaqlar”
Ekspert qeyd etdi ki, bu dəyişiklikdən sonra bank sistemində müəyyən irəliləyişlər qeydə alınacaq: “Bankların istehlak kreditinə olan marağı bir qədər də artacaq. Biləcəklər ki, üzləşəcəkləri problemi sığorta kompensasiya edəcək. Bu zaman istehlak kreditlərinin həcmi böyüyəcək. Bu, kredit faizlərinin aşağı düşməsinə gətirib çıxara bilər. Həm kreditdən daha çox insan yararlanacaq, həm də bank risklərin minimum olduğunu gördükdə, kredit faizlərini aşağı salacaq”.
