Azərbaycanda bir sıra peşələr var ki, əməkhaqqı vahid tarif cədvəli ilə tənzimlənmir. Bunlardan biri də müəllimlərin əməkhaqqıdır.
Elm və Təhsil Nazirliyi yanında İctima Şuranın katibi Günay Əkbərova bildirib ki, müəllimlərin maaşının vahid cədvəl əsasında tənzimlənməsi ilk baxışda ədalətli və sabit görünə bilər:
“Hər kəs hansı kriteriyalarla maaş aldığını bilər, şəffaflıq artar, bəzi hallarda isə əməkhaqqı ilə bağlı narazılıqlar azalır. Amma təcrübəyə baxanda bunun həmişə ən effektiv həll olmadığını görürük. Çünki müəllimlik sadəcə saat hesabı ilə ölçüləcək bir peşə deyil – burada peşəkarlıq, təcrübə, pedaqoji yanaşma, innovativ metodlardan istifadə, tələbələrin uğurları və daha çox şey önəm daşıyır. Dünyada fərqli modellər var. Məsələn, Finlandiyada müəllimlərin maaşı dövlət tərəfindən tənzimlənsə də, onlar vahid bir sistemə bağlı deyil. Burada əməkhaqqı müəllimin ixtisasına, iş təcrübəsinə və əlavə fəaliyyətlərinə görə dəyişir. Üstəlik, müəllimlər yüksək maaş və sosial təminat aldıqları üçün bu peşəyə hörmət də böyükdür. Nəticədə, Finlandiyanın təhsil sistemi dünya reytinqlərində ən üst sıralarda dayanır.Almaniyada isə müəllimlərin maaşı vahid deyil, regionlara görə fərqlənir. Məsələn, daha bahalı şəhərlərdə və ya müəllim çatışmazlığı olan yerlərdə əməkhaqqı yüksəkdir. Müəllimlər dövlət qulluqçusu kimi qəbul olunur və onlara müxtəlif sosial təminatlar verilir. Bu sistem müəllimlərin uzunmüddətli işləməsini və peşəyə bağlılığını artırır.Türkiyədə isə müəllimlərin əməkhaqqı vahid cədvəllə müəyyən edilir. Lakin bu, müəllimlərin motivasiyasını azaldır. Çünki fərqlənən müəllimlə digərləri eyni maaşı alır. Bu səbəbdən, bir çox müəllim əlavə qazanc üçün repetitorluq etməyə başlayır. Bunun nəticəsində məktəbdə dərslərə verilən enerji azalır, təhsilin keyfiyyətinə təsir edir.ABŞ-da vəziyyət daha fərqlidir. Burada maaş ştatdan, hətta məktəbdən məktəbə dəyişir. Bəzi yerlərdə müəllimlər yüksək maaş alır, bəzilərində isə olduqca azdır. Bu, müəllimlərin karyera seçiminə təsir edir – yaxşı şərtlər olan yerlərə üstünlük verilir, çətin bölgələrdə isə kadr çatışmazlığı yaranır”.
Ekspert düşünür ki, ölkəmizdə müəllimlərin maaşı vahid sistemlə tənzimlənsə, sabitlik yaranar: “Hər kəs biləcək ki, hansı şərtlərlə maaş alır. Bəzi hallarda təəssüf hissi ilə qarşılaşdığımız rüşvət və s. xoşagəlməz hallar azala bilər. Lakin digər tərəfdən, bu sistem müəllimlərin fərdi təşəbbüs göstərməsini azalda bilər. Yüksək nəticə göstərən və peşəsinə daha çox enerji sərf edən müəllimlə digərlərinin maaşı eyni olarsa, fərqlənmək üçün həvəs qalmaya bilər. Bu da təhsil keyfiyyətinə mənfi təsir edər”.
Müsahibimiz sonda qeyd edib ki, ən effektiv yol isə yalnız vahid maaş cədvəli ilə məhdudlaşmamaqdır:
“Baza maaş müəyyən oluna bilər, lakin əlavə motivasiya mexanizmləri mütləq tətbiq edilməlidir. Müəllimlərin peşəkar inkişafı, sertifikatları, iş təcrübəsi, innovativ tədris metodlarından istifadəsi, layihələrdə iştirakı əməkhaqqısına təsir etməlidir. Bundan başqa, ucqar bölgələrdə çalışan müəllimlər üçün xüsusi güzəştlər nəzərdə tutulmalıdır ki, bu ərazilərdə təhsilin səviyyəsi yüksəlsin. Düzdür hazırda onlar üçün H1, H2 həvəsləndirici əlavə gəlir olur amma bu da yalnız gənc müəllimlərə tətbiq edilir. Səmimi desəm, mən müəllimlərin layiqli əməkhaqqı almasını çox istəyirəm. Müəllim təkcə sinfə girib dərs keçən biri deyil, o, gələcəyin formalaşdırıcısıdır. Onun əməyinin qarşılığı sadəcə vahid bir cədvəllə ölçülməməlidir. Biz müəllimlərin rifahını düşünərək, onların maaşlarını yalnız standart rəqəmlərlə deyil, işlərinin keyfiyyətinə, verdiyi töhfəyə və nəticələrinə əsasən formalaşdırmalıyıq. Azərbaycanın gələcək təhsil strategiyası da bu prinsiplərə əsaslanmalıdır”.
