Belə düşünmək lazım deyil ki, biznes-plan təkcə öz işlərini geniş şəkildə təşkil edən iri müəssisələrə lazımdır. Dünya təcrübəsi göstərir ki, biznes-plan bütün müəssisələrə lazımdır.
İlk növbədə bu, öz ideyalarını diqqətlə təhlil etmək, onların səmərəliliyini və reallığını yoxlamaq, uğursuzluq riskini azaltmaq üçün gərəklidir. Bundan əlavə, biznes-plan hər hansı layihənin həyata keçirilməsi üçün pul və ya əmlak borc almaq istəyən müəssisələr üçün düşünülmüş işin reallığını, kredit və icarəyə götürülmüş əmlakın qaytarılabilmə imkanını təsdiqləməkdən ötrü təqdimat üçün lazımdır.
Qarşıda duran fəaliyyətin xarakteri və şərtlərindən – istehsal həcmi, məhsulun növü (xidmətlər), onun yeniliyi və s.- asılı olaraq biznes- planın tərkibi və strukturu əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənə bilər, amma məzmun eyni olaraq qalmalıdır. Bir qayda olaraq, biznes-plan bu hissələrdən ibarətdir: xülasə, məhsulun(xidmətin) təsviri, satış bazarının təhlili, rəqiblərin qiymətləndirilməsi, marketinq siyasəti, istehsalat planı, təşkilati və maliyyə planları.
Xülasə
Bir çox kreditor və investorlar biznes-planın həcmi iki səhifədən çox olmayan qısa məzmununu, yəni xülasəni oxumağı sevirlər. Bu onlara həmin layihənin mühüm xüsusiyyətlərini və digər layihələrdən üstünlüyünü görməyə imkan verir. Xülasənin məzmununa görə investor çox vaxt biznes-planı sona qədər oxumağa vaxt sərf edib-etməyəcəyinə qərar verir, ona görə də xülasədə təklif olunan layihənin əsas müddəalarını dəqiq və inandırıcı şəkildə izah etmək lazımdır ki, kreditor və investorlar “Bu biznes planın uğurlu reallaşmasından onlar nə əldə edəcəklər?” “Onlar tərəfindən pul itkisinin riski nə qədərdir?” suallarına cavab tapa bilsinlər.
Qoyulmuş sualların cavablandırılması üçün biznes-planın bu bölümündə firmanın bütün fəaliyət sahələri və istiqamətləri müəyyənləşdirilməlidir. Fəaliyyət sahələrinin hüdudları kimi firmanın istehsal olunan məhsulları, bazarın mövcud seqmentləri və firmanın texnoloji imkanları göstərilə bilər.Fəaliyyət sahələrinin və istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsindən sonra firma onların hər birinə görə qarşıya qoyulan məqsədləri təyin edir. Bu məqsədlər formalaşmış bazarda firmanın payını müəyyən ölçüyədək artırmaq və ümumi satış həcmini bir neçə dəfə artırmaq, servis xidmətlərinin payını və məhsulun keyfiyyətini artırmaq, eləcə də məhsulların yeni növlərinin mənimsənilmə , bazara daxil olma və köhnə məhsulları sıxışdırma müddətini azaltmaq ola bilər.
Xülasənin sonunda layihədən gələcəkdə gözlənilən maliyyə nəticələri əks olunur. Onu da qeyd etmək vacibdir ki, xülasə biznes-plan tərtib edildikdən sonra hazırlanmalıdır.
1. Məhsulun (xidmətin) təsviri.
İstənilən biznes-planın ilk bölümü – sahibkarın istehsal və ya təqdim etməyə hazırlaşdığı məhsulun və ya xidmətin təsviridir. Bu bölümdə aşağıdakı suallara cavab vermək lazımdır:
• Sizin məhsul (xidmət) hansı tələbatları ödəməyə qadirdir?
• Sizin məhsuldan (xidmətdən) hansı faydalı effekt əldə etmək mümkündür?
• Sizin məhsul (xidmət) rəqibinizinkindən nə ilə fərqlənir?
• Sizin məhsuldan (xidmətdən) hansı faydalı effekt əldə etmək mümkündür?
• Sizin məhsul (xidmət) rəqibinizinkindən nə ilə fərqlənir?
Faydalı effekt – məhsulun əldə olunması üçün səbəbdir. Məhsulun fərqləndirici xüsusiyyətləri- faydalı effekti əldə etməyə imkan verən xüsusiyyətlərdir.Lakin sadəcə məhsulun müstəsna dəyərlərinə bel bağlamaq olmaz. Yaxşı olar ki, bazarın tələbatlarının maksimal qane olunması vurğulansın. Alıcını məhsulun istehsalçı üçün mühüm olan çox zəhmət tələb etmə, material və enerji tutumu, istehsalda texnolojiliyi, bir çox konstruksiya xassələri kimi xüsusiyyətləri maraqlandırmır. İki element- məhsulun istehlak xüsusiyyətləri və qiyməti – alıcı üçün məhsulu alarkən və rəqib-məhsuldan fərqi açıqlayan rəqabət qabiliyyətinin əsas müəyyənedici amillərdir.
Son nəticədə insanlar onlara təklif olunan məhsulu deyil, onların xoşuna gələn məhsulu almağa meyl göstərirlər. Məhsulun (xidmətin) istehsalçısı bunu həmişə yadda saxlamalıdır. Çox mühüm və çox vaxt nəzərdən qaçırılan an- məhsulun əyani təsviri, yaxud məhsulun nümunəsi, ya da xidmətlə qane olmuş heç olmasa bir müştərinin şahidliyidir. Bunsuz siz özünüz də gələcək problemləriniz və xərcləriniz haqda heç bir məlumata sahib ola bilməyəcək, sizin potensial kreditor və investorlarınız məhsul və ya xidmətin heç olmasa bir nümunəsinin yaranmasına gətirib çıxara bilməyən ideyaya pul vermək istəməyəcəklər. Buna görə də həmişə məhsulun əmtəə halına gətirilmiş obrazına, onun haqqında dəqiq təsəvvür yarada biləcək fotoşəklinə və ya şəklinə, yaxud təqdim olunacaq xidmətin müfəssəl şərhinə malik olmaq məqsədəuyğundur.
Bu bölümdəcə məhsulunuzun ( xidmətinizin) əsas xüsusiyyətlərini xarakterizə etmək, onun xarici görünüşünü, lazım gələrsə qablaşdırılmasını, servis xidmətlərini təsvir etmək lazımdır. Bu mərhələdə məhsulun qiymətini və onun hazırlanma xərclərini hesablamaq da məqsədəuyğundur, bu təxmin olunan gəlir, bununla da sizin uğur və ya uğursuzluq ehtimallarınızı müəyyən etməyə imkan verir.
2. Satış bazarının təhlili.
Biznes planın ikinci bölümü- məhsulun və ya xidmətin bazarının öyrənilməsidir. Bazarın və potensial alıcıların, onların zövqlərinin, tələbatlarının, maddi imkanlarının və s. kifayət qədər öyrənilməməsi- biznesdə uğursuzluğun əsas səbəblərindəndir. Buna görə də işə geniş həcmdə və ciddi başlamazdan qabaq bazarı diqqətlə öyrənmək lazımdır. Bu, alıcı dairəsini, məhsulun (xidmətin) bazar həcmini və nəticə olaraq onun istehasal və satış həcmini, bunun üçün vacib olan ehtiyatları müəyyənləşdirməyə imkan verir.
Əgər bazarın dürüst tədqiqatını aparmaq mümkün deyilsə, yaxud bu çox bahadırsa, o zaman məhsulun sınaq partiyasını istehsal etmək olar, onun realizasiyası sizə, xüsusilə də özünüz satışda və ya xidmətlərin göstərilməsində iştirak edəcəksinizsə, qiymətli informasiya verəcək.
Bu zaman aşağıdakılara diqqət yetirmək məqsədəuyğundur:
• Alıcılar nə dərəcədə həvəslə və hansı tezliklə sizin məhsulu alır və ya xidmətlərinizdən istifadə edirlər;
• Məhz kim sizin məhsulu alır və ya xidmətlərinizdən istifadə edir ( maraqlanmaq faydalıdır ki, sizin məhsulun və ya xidmətin hansı xüsusiyyəti istehlakçıda maraq oyatmışdır).
• Məhsulun bir partiyasının satışı və ya bir xidmətin göstərilməsi üçün nə qədər vaxt tələb olunmuşdur;
• İstehlakçılar malın qiymətinə necə reaksiya verirlər. Məhsulun qiymətini azaldaraq bunun satış sürətinə və alıcı dairəsinin genişlənməsinə təsir edib- etmədiyinə baxmaq olar.
• Məhz kim sizin məhsulu alır və ya xidmətlərinizdən istifadə edir ( maraqlanmaq faydalıdır ki, sizin məhsulun və ya xidmətin hansı xüsusiyyəti istehlakçıda maraq oyatmışdır).
• Məhsulun bir partiyasının satışı və ya bir xidmətin göstərilməsi üçün nə qədər vaxt tələb olunmuşdur;
• İstehlakçılar malın qiymətinə necə reaksiya verirlər. Məhsulun qiymətini azaldaraq bunun satış sürətinə və alıcı dairəsinin genişlənməsinə təsir edib- etmədiyinə baxmaq olar.
Beləliklə, sınaq satışından sizə vacib olan məlumatı maksimum əldə etmək lazımdır. İstehlakçılardan maraqlanmaq faydalıdır ki, onlar məhsulun xarici görünüşündə, keyfiyyət göstəricilərində, servis xidmətlərinin göstərilməsində hansı dəyişiklikləri etmək istərdilər. Bu zaman bütün istehlakçıların tələbatlarını ödəməyə çalışmayın, öz məhsul və xidmətinizi müəyyən bir alıcı qrupuna, onların tələbat və zövqlərinə yönləndirin, bu məhsulun və ya xidmətin bazarında özünüzə müəyyən bir yer qazanın, və onu əldə saxlamağa çalışın.
3. Rəqiblərin qiymətləndirilməsi
Biznes-planın üçüncü hissəsi rəqiblərin təhlilinə həsr olunur. Burada aşağıdakı sualları cavablandırmaq lazımdır:
• Bu günkü gündə sizin rəqibiniz kimdir və onun işləri nə yerdədir: stabildir, yüksəlişdədir və ya tənəzzülə doğru gedir?
• Sizin məhsulun (xidmətin) rəqiblərinizin analoji məhsullarından (xidmətlərindən) fərqi nədir?
• Yeni rəqiblərin meydana çıxma ehtimalı ümumilikdə nə qədərdir?
• Siz onları necə üstələməyə çalışırsınız?
• Sizin məhsulun (xidmətin) rəqiblərinizin analoji məhsullarından (xidmətlərindən) fərqi nədir?
• Yeni rəqiblərin meydana çıxma ehtimalı ümumilikdə nə qədərdir?
• Siz onları necə üstələməyə çalışırsınız?
Bu bölümün məqsədi – rəqabət mübarizəsinin müvafq taktikasının seçimini asanlaşdırmaq və öz firmanızı yad müvəffəqiyyətsizliklərdən qorumaqdır. Tipik səhvlərə artıq tam dolu olan bazara qoşulma cəhdlərini aid etmək olar. Rəqiblərin hərəkətlərinin müfəssəl təhlili onlara uğurla davam gətirmək üçün strategiyanı dəyişməyə, cari fəaliyyətə düzəlişlər etməyə məcbur edə bilər. Belə ki, bu təhlili daima aparmaq lazımdır, çünki, bazarlar daima dəyişir və kiminsə uğurlu debütü yeni rəqiblər cəlb edir.
İki cəbhədə döyüşmək çox çətindir. Buna görə də fəaliyyətinizin o cəhətlərini vurğulayın ki, onlarda sizin rəqiblərdən üstünlüyünüz müşahidə olunur (məhsulun və xidmətin yüksək keyfiyyəti, təcrübəli işçilər). Öz dəyərlərinizi rəqibinizin fəaliyyətindəki zəif nöqtələrlə (əgər onlar sizə məlumdursa) tutuşdurmağa çalışın.
Əgər siz biznes-planın göstərilmiş üç bölümünün suallarına aydın cavab verə bilsəniz , sizdə biznesinizi qurmaqla bazarda doldurmaq istədiyiniz oyuq haqda təsəvvür yaranmalıdır.
Əgər siz biznes-planın göstərilmiş üç bölümünün suallarına aydın cavab verə bilsəniz , sizdə biznesinizi qurmaqla bazarda doldurmaq istədiyiniz oyuq haqda təsəvvür yaranmalıdır.
Biznes-planın sonrakı bölümü bazarda müəyyən yeri tutmaqdan ötrü hansı praktik addımlar atılması sualına cavab verməyə yönəldilmişdir.
4. Marketinqin strategiyası.
Dördüncü hissə – marketinq planıdır. Daha ümumi halda marketinq iki tərəfin qarşılıqlı əlaqəsidir: bazarın və potensial istehlakçıların əhatəli öyrənilməsi və bu potensial istehlakçıya məhsul və xidmətin hərtərəfli yeridilməsi. Marketinqin başlıca formulası belədir: “İstehsal olunanı satmamaq, istehlak olunanı istehsal etmək”. Öncəki bölümlərdə istehlakçı və rəqiblərin qiymətləndirilməsi bu və ya digər dərəcədə aparıldığı üçün, biznes –planın bu bölümündə sizi marketinqin ikinci hissəsi daha çox maraqlandırmalıdır: istehsalı necə həyata keçirməli və məhsulu istehlakçıya necə çatdırmalı.
Alıcının tələblərinə cavab verəcək məhsulun istehsalı işin yalnız yarısıdır. Onu potensial istehlakçıya çatdırmaq və ehtiyacın real tələbata çevrilməsinə şərait yaratmaq lazımdır. Firmanın kommersiya uğuru daha çox müraciət sahəsində məhsulun yeridilməsinin nə dərəcədə real təşkil olunmasından asılıdır. Marketoloqların fikrincə, məhsulun yeridilməsi təchizatçının seçimi üçün bir səbəb olaraq yalnız məhsulun keyfiyyətinə güzəştə gedir.
Burada əsas elementlər aşağıdakılardır:
1. Məhsulunuzun yayılma sxemi: sərbəst, topdansatış müəssisələri, mağazalar tərəfindən və s.
2. Qiymətqoyma: siz öz məhsulunuzun (xidmətinizin) qiymətini necə müəyyən edəcəksiniz, hansı gəliri əldə etməyə ümid edirsiniz, qiyməti hansı hüdudlarda endirə bilərsiniz ki, o xərcləri ödəməyə və kifayət qədər gəlir əldə etməyə imkan versin.
3. Reklam: siz buna nə qədər vəsait ayıra bilərsiniz, öz biznesinizi nə formada və hansı vasitələrlə relam edəcəksiniz və s.
4. İstehlakçıların stimullaşdırılma metodları: yeni istehlakçıları necə və nəyin hesabına qazanacaqsınız – satış rayonlarını genişləndirmək, istehsalı artırmaq, məhsulu (xidməti) mükəmməlləşdirmək, müştərilərə zəmanət və ya əlavə xidmətlər təklif etmək və s.
5. Biznesiniz haqqında müsbət rəyin formalaşdırılması və onun qorunub-saxlanması: necə və hansı vasitələrlə məhsulunuzun və firmanızın sabit reputasiyasını əldə edəcəksiniz.
2. Qiymətqoyma: siz öz məhsulunuzun (xidmətinizin) qiymətini necə müəyyən edəcəksiniz, hansı gəliri əldə etməyə ümid edirsiniz, qiyməti hansı hüdudlarda endirə bilərsiniz ki, o xərcləri ödəməyə və kifayət qədər gəlir əldə etməyə imkan versin.
3. Reklam: siz buna nə qədər vəsait ayıra bilərsiniz, öz biznesinizi nə formada və hansı vasitələrlə relam edəcəksiniz və s.
4. İstehlakçıların stimullaşdırılma metodları: yeni istehlakçıları necə və nəyin hesabına qazanacaqsınız – satış rayonlarını genişləndirmək, istehsalı artırmaq, məhsulu (xidməti) mükəmməlləşdirmək, müştərilərə zəmanət və ya əlavə xidmətlər təklif etmək və s.
5. Biznesiniz haqqında müsbət rəyin formalaşdırılması və onun qorunub-saxlanması: necə və hansı vasitələrlə məhsulunuzun və firmanızın sabit reputasiyasını əldə edəcəksiniz.
5. İstehsal planı.
Biznes-planın beşinci bölümü –istehsal planı- bütün istehsal prosesinin təsvirindən ibarətdir. Bu yalnız hər hansı bir məhsulun və ya xidmətin istehsalı ilə məşğul olmağa hazırlaşan sahibkarlar tərəfindən hazırlanır.
Bölümün əsas məqsədi- yaradılan firmanın həqiqətən lazımi miqdarda, lazımi müddətdə və tələb olunan keyfiyyədə məhsul (xidmət) istehsal edə biləcəyini hesablamalarla təsdiq etməkdir.
Bölümün əsas məqsədi- yaradılan firmanın həqiqətən lazımi miqdarda, lazımi müddətdə və tələb olunan keyfiyyədə məhsul (xidmət) istehsal edə biləcəyini hesablamalarla təsdiq etməkdir.
Burada ilk növbədə aşağıdakı sualları cavablandırmaq lazımdır:
• Məhsul harda istehsal olunacaq- mövcud, yoxsa yeni yaradılacaq müəssisədə?
• Bunun üçün hal-hazırda və gələcəkdə hansı güc tələb olunacaq?
• Xammal, material və tərkib hissələri hardan, kimdən və hansı şərtlərlə alınacaq?
• İstehsal korporasiyası düşünülürmü, əgər düşünülürsə kiminlə?
• Hansı avadanlıq tələb olunur və onun hardan əldə olunması gözlənilir?
• Bunun üçün hal-hazırda və gələcəkdə hansı güc tələb olunacaq?
• Xammal, material və tərkib hissələri hardan, kimdən və hansı şərtlərlə alınacaq?
• İstehsal korporasiyası düşünülürmü, əgər düşünülürsə kiminlə?
• Hansı avadanlıq tələb olunur və onun hardan əldə olunması gözlənilir?
Eyni zamanda istehsal olunacaq məhsulun keyfiyyətinə nəzarət məsələsi də həll olunur.
Əgər istehsalat müəssisəsi deyil, satış nöqtəsi yaratmaq düşünülürsə, bu bölümü “satış planı” adlandırmaq və burada malların alınması, mal ehtiyatlarının keyfiyyətinə nəzarət prosedurlarını və anbar məkanlarının planını təsvir etmək olar.
Əgər istehsalat müəssisəsi deyil, satış nöqtəsi yaratmaq düşünülürsə, bu bölümü “satış planı” adlandırmaq və burada malların alınması, mal ehtiyatlarının keyfiyyətinə nəzarət prosedurlarını və anbar məkanlarının planını təsvir etmək olar.
Bu halda aşağıdakı suallara cavab vermək lazımdır:
• Mal kimdən alınacaq?
• Mağazaya və ya anbara uyğun gələcək məkan varmı?
• Mal kimdən alınacaq?
• Mağazaya və ya anbara uyğun gələcək məkan varmı?
Biznes-planın bu bölümünü ehtimal olunan istehsal xərclərinin və perspektivdə onların dəyişmələrinin qiymətləndirilməsi ilə yekunlaşdırmaq lazımdır.
6. Təşkilati plan
Biznes-planın altıncı bölümü – işinizi kiminlə quracağınız və onu fasiləsiz və uğurlu işlətməyinizi necə planladığınızı bildirən – təşkilati plandır. Bu bölümdə aşağıdakı məsələləri həll etmək lazımdır:
• İşin uğurlu aparılması üçün sizə hansı mütəxəssislər lazımdır?
• Mütəxəssisləri hansı şərtlərlə cəlb edəcəksiniz- daimi iş, müqavilə əsasında, əvəzləyici qismində?
• Firmanın hər bir işçisinin əməyi necə ödəniləcək, stimullaşdırma hansı prinsip və şərtlərlə həyata keçiriləcək?
Qeyd etmək lazımdır ki, əlavə işçilərin götürülməsinə o zaman müraciət etmək lazımdır ki, bu halda firmanın gəliri artsın. Buna görə də işə yeni işçilər götürməzdən öncə, bunun nə dərəcədə düzgün olduğunu düşünün. Yalnız namizədlərin diqqətli seçimi istənilən nəticəni verə bilər.
İşçilərin əmək haqqı daimi xərclərə aiddir, buna görə də onların məqsədəuyğunluğundan dəqiq əmin olmaq lazımdır.
Sahibkarlığın digər mühüm problemlərindən biri kiminlə işləmək, kimi şərik olaraq götürmək məsələsidir. Təcrübə göstərir ki, yalnız həmfikir olduğunuz, təşəbbüskar, müvəffəqiyyətə çalışan, hər zaman etibar edəcəyiniz tanınmış insanlarla biznesə girişmək, iş qurmaq lazımdır. Yaxşı olardı ki, müxtəlif sahələrdəki şərikləriniz bir-birini tamamlasın. Bu sizin firmanın uğuru üçün yaxşı zəmanətdir.
Sahibkarlığın digər mühüm problemlərindən biri kiminlə işləmək, kimi şərik olaraq götürmək məsələsidir. Təcrübə göstərir ki, yalnız həmfikir olduğunuz, təşəbbüskar, müvəffəqiyyətə çalışan, hər zaman etibar edəcəyiniz tanınmış insanlarla biznesə girişmək, iş qurmaq lazımdır. Yaxşı olardı ki, müxtəlif sahələrdəki şərikləriniz bir-birini tamamlasın. Bu sizin firmanın uğuru üçün yaxşı zəmanətdir.
İşin dəqiq və razılaşdırılmış olması məqsədilə firmanı təşkilati sxemini müəyyənləşdirmək, kimin nə işlə məşğul olacağını, işçilərin koordinasiyası, nəzarəti və qarşılıqlı əlaqəsini kimin və necə həyata keçirəcəyini göstərmək lazımdır.
Çoz zaman biznes-planın bu bölümünə lazımi qədər diqqət yetirilmir və təşkilati nizamsızlıq biznesin uğursuzluğunun əsas səbəblərindən biri olur.
Çoz zaman biznes-planın bu bölümünə lazımi qədər diqqət yetirilmir və təşkilati nizamsızlıq biznesin uğursuzluğunun əsas səbəblərindən biri olur.
7. Maliyyə planı.
Biznes-planın yeddinci bölümü- maliyyə planıdır. O, biznes-planın əvvəlki bölümlərində qəbul olunmuş qərarların mümkün nəticələrini dəyər ifadəsində ümumiləşdirir.
Maliyyə planına aiddir: vəsaitin ölçüsünün hesablanması və alınma mənbəyinin müəyyənləşdirilməsi, satış həcmlərinin proqnozu, pul xərclərinin və gəlirlərinin balansı, müəssisənin aktiv və passivlərinin ümumi balansı, zərərsizliyin əldə olunma qrafiki.
Əgər öz vəsaitləriniz işin qurulması üçün kifayət etmirsə bu zaman kreditə ehtiyac yaranır. Ancaq kredit götürməzdən əvvəl, borc alınacaq vəsaitlərə ehtiyacı hesablamaq və onu ssudanın ödənilmə imkanları ilə tutuşdurmaq lazımdır.
Ssuda alarkən və ya öz vəsaitlərinizdən istifadə edərkən, mütləq bu pulların “necə işləyəcəyini”, hansı gəliri gətirəcəyini bilmək lazımdır. Mütləq əmin olmaq lazımdır ki, kreditin istifadəsindən gələcək gəlir onun alınması xərclərini üstələyəcək.
Lazımi vəsaitlərin cəlb olunmasının digər üsulu- işə öz pullarını, bu və ya digər kapitalı (bina, avadanlıq) qoymaq arzusunda olan tərəfdaş tapmaqdır. Düzdür, bu zaman tərəfdaş mülkiyyəti yaranır və biznedən gələn gəlir ya tən yarı, ya da qoyulmuş kapitalın, o cümlədən aksioner kapitalının ölçüsündən asılı olaraq bölünür.
Satış həcminin proqnozu buraxılacaq məhsulun bazarın hansı hissəsini tutulacağı barədə təsəvür yaradır.
Pul gəlirlərinin və xərclərinin balansı- firmanın təşkil olunduğu andan etibarən layihəyə müddətlərə bölünmə ilə qoyulmuş pulun məbləğini müəyyən edən sənəddir. Balansın əsas məqsədi məhsulun satışından və xərclənməsindən əldə olunan pul gəlirlərinin daxil olmasının sinxronluğunu yoxlamaqdır, yəni bu vəsaitlərin hər bir an kifayət olacağını müəyyənləşdirməkdir.
Pul gəlirlərinin və xərclərinin balansı- firmanın təşkil olunduğu andan etibarən layihəyə müddətlərə bölünmə ilə qoyulmuş pulun məbləğini müəyyən edən sənəddir. Balansın əsas məqsədi məhsulun satışından və xərclənməsindən əldə olunan pul gəlirlərinin daxil olmasının sinxronluğunu yoxlamaqdır, yəni bu vəsaitlərin hər bir an kifayət olacağını müəyyənləşdirməkdir.
Gəlir və xərclər cədvəli məhsulun satışından gəlirləri, onların istehsal məsrəfləri, satışlardan ümumi gəlir, ümumistehsal xərcləri (növlər üzrə), xalis gəliri göstərir.
Firmanın aktiv və passivlərinin ümumi balansı layihənin mövcud olduğu ilk ilin əvvəlinə və sonuna tərtib olunur. Bu, kommersiya banklarının mütəxəssisləri tərəfindən maliyyələşdirmə davamlılığı və kapital qoyuluşunun məqsədəuyğunluğunu qiymətləndirmək üçün əsas rolunu oynayır.
Bölümü zərərsizlik qrafiki ilə yekunlaşdırmaq məsləhət görülür. Qrafik firmanın gəlir əldə etməyə başlayacağı istehsal həcmini (böhran proqramını) müəyyən etməyə imkan verir. Maliyyə məsələlərinin ixtisaslı həlli-sahibkarlıqda ən məsul problemlərdən biridir. Bundan sahibkarın fəaliyyətinin gəlirliliyi, işin müvəffəqiyyəti mühüm dərəcədə asılıdır. Lakin çox zaman sahibkarın hər bir şeyi özbaşına həll etmək istəyi, nəyisə kiməsə tapşırmaq istəməməsi heç də yaxşı olmayan nəticələrə gətirib çıxarır. Söhbət maliyyə kimi spesifik bir məsələdən getdiyi üçün, bu sahədə uğursuz qərarlar acınacaqlı nəticələrə və ya gəlirin bir hissəsinin itirilməsinə gətitib çıxara bilər.
Beləliklə, görülmüş işin nəticələri əsasında siz qoyulmuş məqsədlərə çatmaq üçün biznes-plan tırtib etdiniz. Biznes-planın işlənib-hazırlanması öz müəssisənizi lazımınca qiymətləndirməyə, onun zəif və güclü tərəflərini ortaya çıxarmağa, onun fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün nəyin tələb olunduğunu müəyyənləşdirməyə, açılan perspektivləri qiymətləndirməyə, mümkün çətinlikləri görməyə, onların ciddi probləmə çevrilməsinin qarşısını almağa , çətinliklərin səbəblərini aydınlaşdırmağa, bununla da onların aradan qaldırılma yollarını tapmağa imkan verəcək.
Əsl sahibkar məhz onunla fərqlənir ki, çətinliklər qarşısında aciz qalmır, uğursuzluq zamanı özünə və öz işinə inamı qoruyub saxlayır, hər şeyi yenidən başlamaqdan qorxmur. Yorulmazlıq, daxili imkanlardan istifadə ona öz qərarsızlığı, əhval-ruhiyyə düşkünlüyü ilə mübarizə aparmağa, son nəticədə arzuolunan nəticəni əldə etməyə, təkcə kədər deyil, böyük sevinc hissləri yaşamağa imkan verir, axı pul sahibkar üçün yeganə motivasiya vasitəsi deyil.
Müəllif:Vladimir Dmitriyeviç Qribov, iqtisadi elmlər doktoru, professor, Moskva dövlət və korporativ idarəetmə institutunun müəssisələrin iqtisadiyyatı kafedrasının müdiri.
