2018-ci ilin doqquz ayında Azərbaycandan çıxarılan kapitalın həcmi açıqlanıb. Mərkəzi Bankın 2018-ci ilin yanvar-sentyabr ayları üçün tədiyyə balansında göstərilir ki, hesabat dövründə Azərbaycandan kapitalın çıxarılmasının (repatriasiyasının) həcmi 2 mlrd. 103,5 mln. dollar olub. Bu, 2017-ci ilin yanvar-sentyabr ayları ilə müqayisədə 16,8 mln. dollar və ya 0,8% çoxdur.
Ölkədən kapital çıxarılması faktını şərh edən iqtisadçı-ekspert Rəşad Həsənov bu məsələnin müqayisəli olduğunu deyib: “Baxır, hansı prizmadan kapital axını müşahidə olunur. Bir var ki, ölkə iqtisadiyyatında əlverişli mühit olmur və yerli investisiya xaricə axır. Bu, müəyyən qədər problemli məqamlardan biri hesab oluna bilər. Azərbaycan iqtisadiyyatının sərmayəyə ehtiyacı var. Təbii ki, Azərbaycan iqtisadiyyatından kapital axını məqsədəuyğun deyil”.
“Eyni zamanda, istənilən formada kapitalın ölkədən çıxarılması tədiyyə balansında təzyiqlər formalaşdırır. Ölkəyə daxil olan investisiya ilə ölkədən çıxan kapitalın arasındakı fərq azaldıqca, bu, riskləri daha da kəskinləşdirir” – deyə o bildirib.
R.Həsənovun sözlərinə görə, 2018-ci ildə ölkədən çıxarılan kapitalın əhəmiyyətli hissəsi məhz neft sektoruna aid kapital olub: “Bu, əvvəlcədən proqnozlaşdırılandır. Çünki hər hansı bir iqtisadi sektora xarici investisiya yönəldilirsə, növbəti mərhələdə investisiyanın gəlir şəklində geri götürülməsi məsələsi ortaya çıxır. Təbii ki, ölkələr bunu nəzərə almalıdır”.
Ekspertin fikrincə, məsələyə daha geniş spektrdə baxsaq, məsələn, Türkiyə iqtisadiyyatının 2018-ci ildə üzləşdiyi iqtisadi çətinliklərin və yaxud da gərginliyin əsas qaynağı məhz kapital axını hesab olunur: “Çünki uzun müddət Türkiyə iqtisadiyyatı xarici investisiya üçün cəlbedici idi, kifayət qədər ciddi kapital qoyulurdu. Bu kapital qoyuluşları dinamika, xərcləmələr formalaşdırırdı, iqtisadiyyatda böyümə yaradırdı. Daha sonra isə bu kapitalın geri dönüşü başlayırdı. Zamanında bənzər formada çətinliklərlə, iqtisadi böhranla Malayziya da üzləşib”.
Müsahibimiz qeyd edib ki, Azərbaycanda da kapitalın ölkədən çıxarılması kimi məsələlər aktualdır: “Çünki xüsusilə də neft sektoruna kifayət qədər iri həcmli investisiya qoyuluşları olub. Təxminən, 95 milyard dollar neft sektoruna investisiya qoyuluşunun 70%-ə yaxını xarici mənşəlidir. Zamanı gəldikcə, bu investisiyalar artıq gəlir formasında əldə olunaraq şirkətlər tərəfindən geri çəkilir”.
“Bu, təbii prosesdir və hökumətlər də öz monetar, fiskal və məzənnə, həmçinin investisiya siyasətini bu kimi gözləntilərə, risklərə uyğun hazırlamalıdır. Hazırda Azərbaycan çalışmalıdır ki, investisiyaların daha çox repatriasiyası olduğu dövrdə ölkəyə daha çox investisiya cəlbini təmin edə bilsin” – deyə Həsənov əlavə edib.İqtisadçı-ekspert Fuad İbrahimov isə, açıqlamasında bu sahədə boşluqların olduğunu deyib: “Konkret demək olmaz ki, məsələn, idxal olunan mallara görə ölkədən kapital axını var. Burda digər problemlər də mövcuddur. Xaricdə təhsil alanlar, səhhəti ilə bağlı xaricə gedənlər var”.
“Yəni bu kimi faktorlar kapital axınını stimullaşdırır. Bunların qarşısını almaq üçün kompleks tədbirlər həyata keçirilməlidir ki, kapital axını aktuallığını itirsin. İstənilən sahədə cazibədarlıq yaratmaq lazımdır ki, insanlar oraya kapital axınında maraqlı olsunlar. Daxili və xarici siyasət cazibədar olarsa, kapital axını öz büdcəmizə yönələr” – deyə İbrahimov vurğulayıb.
Qeyd edək ki, 2018-ci ilin I rübündə ölkədən kapitalın çıxarılmasının həcmi 603,4 mln. dollar, II rübdə 1 mlrd. 109,6 mln. dollar, III rübdə isə 390,5 mln. dollar təşkil edib.
