Çin biznesinin və cəmiyyətinin inkişafının əsas drayverlərindən biri, bir sıra Çin müəssisələrini birləşdirən insanlararası münasibətlərdir.
«Quansi» faktoru həm kiçik, həm də orta ölçülü müəssisələrə, böyük Çin şirkətlərinə və Çində xarici TNC filiallarının fəaliyyətinə təsir göstərir, yəni bu qeyri-rəsmi qurum istisnasız bütün biznes sahələrinə yayılır.
Quansi uğurlu biznes və Çində fəaliyyət göstərən hər hansı bir şirkətin böyüməsi üçün bir şərtdir, çünki tərəfdaşlar, səlahiyyətlilər, investorlar, maliyyə və kredit təşkilatları ilə geniş əlaqə şəbəkəsi şirkətin bazar seqmentində uğur qazanmasına kömək edir.
“Quansi” sözünün etimologiyası
«Quansi» sözünün etimologiyasını nəzərə alaraq, qeyd etmək lazımdır ki,o, iki hiyeroqlif daxil edir: ilk hiyeroqlif «quan» «qapı, bariyer,darvaza » kimi tərcümə olunur. İkinci hiyieroqlif «si» «münasibətlər, əlaqələr» deməkdir. Bu hiyeroqliflərin tərcüməsini belə bir şəkildə şərh edə bilərsiniz: əgər bir iş adamı darvazadan keçsə, o, «özünkilərdən birinə » çevriləcək və əgər o, qapıdan kənarda qalırsa, bu cəmiyyətdə uğur qazana bilməyəcək.
Çin işgüzar dairəsində, bütün subyektləri inam səviyyəsinə görə iki ana qrupa bölmək adətdir: etibar edə biləcəyiniz kontraqentlər və uzaq durmağınız lazım olan kontraqentlər . Ənənəvi Asiya cəmiyyətləri Avropa qruplarından fərqli olaraq, qruplaşdırılmış xarakteri və kollektivizmi ilə fərqlənir.
Bir çox müəllif bu fenomeni, bütün Çin cəmiyyətinə ailənin və kollektivin dəyərini genişləndirən Konfüçyusizmin fəlsəfi tendensiyası ilə birləşdirir. Avropa maarifçiliy cəmiyyəti fərdlərdən ibarətdirsə, Konfutsiylik prinsipinə əsasən, dövlət birbaşa fərdlərdən deyil, əlaqələr və münasibətlər sistemindən ibarətdir. Konfusianism hər bir fərdin mənəvi rolunu bir sosial şəbəkənin elementi olaraq öncədən müəyyən edir.
Dövlət termininin tərcüməsi belə bir məna daşıyır «milli ailə» bir qrup insan isə «böyük ailə» deməkdir. Qeyd etmək olar ki,Çində bir şirkətin əməkdaşları ailə dəyərlərinə malikdirlər.
Çin iqtisadiyyatında «quansinin» rolu
Çində quansinin meydana gəlmə tarixi konteksti hüquqi bir problem və təhlükəsizlik ilə əlaqələndirilir: qanunla tacirlərin mülkiyyətini qorumaq mümkün olmadıqda, onların mallarının daşınması və tərəfdaşlar tərəfindən əməliyyat öhdəliklərinin yerinə yetirilməsini təmin etmək üçün qeyri-formal informasiya mexanizmləri tapmağa məcbur oldular. Çində hüquq hakimiyyətinin qurulmasına və bu ölkədəki qanunun aliliyinin ortaya çıxmasına baxmayaraq, Çinli iş adamları qeyri-rəsmi əlaqələrin inkişaf etdirilməsi və saxlanılmasına üstünlük verirlər.
Çin marketinq birliklərinin sədri Fu Şi iddia edir ki, XX əsrin sonlarında Çində iş aparmağın müvəffəqiyyəti 70% -i istedaddan 30% isə quansi-dən aslı idi, hazırda isə bunun əks göstəriciləri müşahidə olunur. Bu, Çinli korporasiyalarda keçmiş rəsmilərin işə götürülməsində özünü göstərə bilər, çünki işəgötürənə onların hakimiyyətlə əlaqələri, bu işçilərin peşə bacarığından və səlahiyyətlərindən daha çox vacibdir. Bu işçilər Çin şirkətlərinə xüsusi əhəmiyyət verirlər, çünki onların quansisi dövlətdən sənədlərin alınması ilə bağlı «xarici məsələləri» həll etməyə kömək edir: malların mənşə sertifikatından tutmuş şəhər parkında tikinti icazəsinə qədər.
Pekin Universitetinin professoru Luo Yadong elmi işində kosmetik və dərman preparatları sahəsində çalışan Avon şirkətini nümunə olaraq təqdim edir. Avon Çin şöbəsini açarkən ictimai yerlərdə birbaşa marketinq üsullarının tətbiqinə hüquqi məhdudiyyətlər qoyulmuşdur. Bu problemi həll etmək üçün, korporasiya rəhbərliyi, Avon şirkətinin marketinq üsullarını ictimai yerlərdə istifadə etmək üçün icazə almaq məsələsini həll etməyə kömək edə biləcək səlahiyyətlilərlə güclü quansi sahibi olan Çinin bank sektorunun baş meneceri David Lee-ni işə götürdü. Bu mütəxəssis, öz növbəsində, Avon-nun 4.8% -ni aldı və mühüm bürokratik bir məsələni həll etdiyi üçün təşəkkür olaraq korporasiyanın idarə heyətində yer aldı.
«Quansi»-nin elementləri
Çin biznesində quansini qurmaq və inkişaf etdirmək üçün əsas elementləri nəzərdən keçirək.
- Regional faktor – bir vilayətə və ya bir etnik qrupa aid olmaq. Çin xalqı, 56 xalqın öz ənənələri, dialektləri və bəzi hallarda dilləri olan rəsmi bir çox etnik qrupu əhatə edir. Çinli iş adamları əvvəlcə öz əyalətlərindən olan- dialekt və doğum yeri prinsipi əsasında, insanlarla iş qurmağa çalışırlar.
- Mənşə faktoru – Çin üçün birbaşa ailə əlaqələrinin olmamasına baxmayaraq eyni soyadlılar arasında biznes birliyi qurmaq tipikdir. Soyad faktoru nəslin ümumi xanədanın mənşəyini göstərir. Bir adın və soyadın konsepsiyası Rus mədəniyyətinə nisbətən Çində daha çox məna daşıyır.
- Qohumluq bağları -Çin biznesində ən güclü əlaqələrdir. Xarici məsələləri müvəffəqiyyətlə həll etmək üçün hökumət strukturlarında yaxınlarınız olmalıdır. Ailə əlaqələri Çin diasporunun xaricidə ki biznesində böyük rol oynayır.
- İş və təlim qrupları. Praktikada, Çində köhnə həmkarları və ya təlim yoldaşlarının birgə müəssisə açmaq nümunələrini tez-tez görmək olar. Həm də marketinqdə dostlar arasındakı əlaqələr çox məşhurdur. Bazarda daha yaxşı bir təklif olsa da, Çin tərəfdarı qarşılıqlı etimad səviyyəsinin yüksək səviyyəyə çatdığı bir tanış tərəfdaşı seçəcək.
- Ticarət birlikləri və ya ictimai klublar. Bu, iqtisadi fəaliyyətdə kömək edən rəsmi ünsiyyət növlərindən biridir.
- Dostluq. Çin cəmiyyətində əlaqələrin əksəriyyəti sərvət və bacarıq əsasında deyil yalnız «üz» sayəsində – Mianzi ilə qurulur. Əvvəlcə «Mianzi» sözünün əsas mənası «obyektin xarici, yuxarı tərəfi»mənasına gəlirdi. Ancaq müasir Çində «üz» termini bir insanın cəmiyyətdə ictimai statusunu, daxili nəzarət normaların, cəmiyyətin xarici normalarına uyğunlaşmağa qadir olduğunu göstərir. Hər halda, Çin öz «üzünü» xilas etməyə çalışır, çünki onlar illər ərzində onu qurublar. «Üzü» itirdikdən sonra, insan qrupdan kənarda qalır, statusu, əlaqələri və dəstəyi itirir. Beləliklə, «üz» bir insana və ya şirkətə inamın əsas amilidir. Çin cəmiyyətində «üz» qazanmaq üçün cəmiyyətdə düzgün davranmaqla yanaşı, yaxşı bir təhsil, klana və ya ailəyə aid olmaq və s. vacibdir. Bir şəxsin «üzünü» itirməsi üçün, onu digər insanların qarşısında tənqid etmək və ya daha da pisləşdirmək, onun səhvlərini açıq şəkildə etiraf etmək kifayətdir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, bir insanın malik olduğu ən güclü əlaqələr ailə bağlarıdır, çünki onlar qorumaq və ya dağıtmaq çətindir.
Buna görə təəcüblü deyil ki, Çində çox sayda ailəyə məxsus şirkət var və bunların bəziləri 500 ildən çoxdur ki, açılmışdır. Məşhur rus şərqşünası A.A. Maslov, 300 ildir ki, parça mal və avadanlıq mağazalarının sahib olan «Juyufsyan», 170 ildən çox müddətdə yemək istehsalı və satışı ilə məşğul olan «Yutan» şirkətlərini nümunə olaraq göstərir. Həm də Çinin şimalında XVII əsrin ortalarında ortaya çıxan «Tongzhenntan» apteklər şəbəkəsi tanınır və o hələ də mövcuddur.
Çində kommunistlər 50 il ərzində ənənəvi Çində ailə ibadətini partiyanın vətənpərvər sadiqliyi ilə əvəz etməyə çalışdılar, lakin buna baxmayaraq, ailə biznes modeli yenidən qalib gəldi. 1979-cu ildə «açıq qapı» siyasəti elan edildikdən sonra, ailə biznesi yenidən canlanmağa başlamışdır ki, bu da özəl şirkətlərin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb olmuşdur. Çin xaricində yaşayan Çinlilər bu prosesdə fəal iştirak etməyə başladı. Çində bir söz var: «Bir adam zirvəyə çatdıqda, bütün qohumları ora qalxacaq, amma bir adam günahkar olduqda, onun bütün ailəsi onunla birlikdə cəhənnəmə düşür».
Honq Konqun top-10 menecerindən birinə görə, 1999-cu ildə Honq Konq birjasının kapitallaşmasının təxminən 40% -i 15 ailə qrupu tərəfindən idarə olunurdu. Ailə biznesinə nümunə Ting Hsin (PRC)- tez haırlanan əriştə istehsalçısı şirkətidir. Şirkətin qurucuları Wei soyadında dörd qardaşdır, yalnız məktəb təhsilinə sahib idilər və işlərini yalnız intuisiya əsasında idarə edirdilər. Qohumların sayəsində, onlar ÇXR-də bir şirkət açmaq üçün 8 milyon ABŞ dolları toplamağı bacardılar. Onlar öz aralarında öhdəliklərini düzgün bölüşdürdülər bu isə effektiv və sərfəli oldu. Bu gün Ting Hsin tez bişən əriştə istehsalı ilə məşğul olan Çinin ən böyük şirkətidir. O, bu əriştəni ixtira edən Niderlandın Nissle Food Products şirkətini , eləcə də dünya nəhəngi – Nestleni ötüb.
