ABŞ-da uşaq və gənclərə məktəbi bitirənə qədər riyaziyyat dərsi keçirlər. Ancaq New York-da incəsənət təhsili alan şagirdlər buna etiraz edirlər. Bəs, bu fənn əslində hansı yaşa qədər tədris olunmalıdır?
“Fame” adlı filmdə iştirak etmiş “LaGuardia” incəsənət məktəbinin şagirdləri həm akademik, həm də incəsənət baxımından həyata hazırlanmağı normal hesab edirlər.
Amma akademik yöndə irəliləmək istəməyən şagirdlər riyaziyyat fənninin məcburi tədrisinə qarşıdırlar. Bu, ölkədə ümumi polemika mövzusudur.
ABŞ-ın Princeton Universitetində uzun illərdir siyasət elmindən dərs deyən professor Andrew Hacker “New York Times” qəzetinə yazdığı məqalədə qeyd edib ki, bir dərs günündə 6 milyon lisey şagirdi və 2 milyon universitet tələbəsi cəbr öyrənməyə məcbur olur.
Hacker hesab edir ki, bu, “sadəcə axmaqlıq yox, həm də zalımlıqdır”.
“Riyaziyyat mifi” adlı kitabında o yazır ki, insanların çoxu riyazi qabiliyyətlərə malik deyil.
“İnsanların təxminən 7%-inin anadangəlmə riyaziyyat bacarığı var, yerdə qalanlar üçün bu, amansız bir işgəncədir” Hacker belə deyir.
Cəbrə qarşı nifrət başqa nəticələrə də yol aça bilir.
ABŞ-da lisey şagirdlərinin 20%-i məktəbi diplom almadan tərk edir. Bunun ən böyük səbəbi həmin şagirdlərdə riyaziyyat qabiliyyətinin olmamasıdır.
Hacker deyir ki, universitetlərdə də vəziyyət belədir, cəbrdə çətinlik çəkdiyi üçün minlərcə tələbə təhsilini yarımçıq qoyur.
ABŞ-ın tədris proqramına riyaziyyatın yan qolları olan həndəsə və triqonometriyayla birlikdə iki illik məcburi cəbr dərsləri də daxildir.
Hacker həmçinin qeyd edir ki, Almaniya, İngiltərə və Fransa kimi Avropa ölkələrində 16 yaşdan etirbarən riyaziyyat sərbəst dərsdir və arzu etməyənlərin bu fənni öyrənmək məcburiyyəti yoxdur.
Üstəlik, ABŞ-dakı məcburiyyətin faydalı olmadığı da məlumdur. Beynəlxalq qiymətləndirmələrdə amerikalı şagirdlər dil və həyat bilgisində olduğu kimi, riyaziyyatda da orta səviyyə göstərirlər.
Riyaziyyata düşüncə tərzi olaraq baxmaq lazımdır
Ancaq hamı bu fikirdə deyil. Riyaziyyatdan faydalanmaq üçün riyazi qabiliyyətin vacib olmadığını deyənlər də var.
Kaliforniya Universitetində 22 yaşında riyaziyyat üzrə doktor olmuş Dimitri Shlyanhtenko problemin fəndə yox, öyrətmə tərzində olduğunu vurğulayır.
Riyzayiyyatın yan qollarından olan “kalkulus özü-özlüyündə axmaqlıqdır” – Shlyanhtenko.belə deyir.
Amma riyaziyyatı vurma cədvəlini əzbərləmək məcburiyyəti kimi yox, bir düşüncə tərzi olaraq qiymətləndirsəz, o, sizin üçün “hər şeyi mümkün edən həyat bacarığına” çevrilər.
Professor deyir ki, öz büdcələrini və nəqd pullarını idarə edə bilmək üçün incəsənətlə məşğul olan insanların da riyaziyyata ehtiyacı var.
O, bir çox insanın alış-verişdə məntiqsiz qərarlar verməsini riyazi qabiliyyətinin olmamasıyla əlaqələndirir.
PISA olaraq bilinən Beynəlxalq Şagird Qiymətləndirmə Proqramının siyahısında ön sıralarda olan Sinqapurda tələbələr sosial elmlər üzrə fənlər seçsələr də, riyaziyyat və ya həyat bilgisi dərslərindən birini də seçmək məcburiyyətindədirlər.
Amma PISA-nın siyahısında ABŞ-dan 11 pillə yuxarıda olan Almaniya, Fransa və İngiltərədə 16 yaşından sonra məcburi dərs seçimi qaydası yoxdur, bu ölkələrdə şafird və tələbələr sosial elmlər üzrə istədikləri fənləri seçə bilirlər.
Bəs, “LaGuardia” kimi sənət məktəblərində riyaziyyatı sevməyən şagirdlər üçün necə bir qayda tətbiq edilməlidir?
Torontoda məktəblərlə əməkdaşlıq edən bir dizayn şirkətinin tədris müdiri Sandra Nagy də problemin riyaziyyatı öyrətmə üsulunda olmasıyla bağlı professor Shlyakhtenko ilə eyni fikirdədir.
O deyir ki, bu fənn çox mücərrəd və real həyata tətbiq olunmadan öyrədilir.
“Onu tələbələrin həyatıyla əlaqəli şəkildə tədris etmədiyimiz üçün özlərini riyaziyyat qabiliyyəti olanlar və olmayanlara ayırırlar, bu isə özünə inamı sarsıdan bir şeydir”.
Tələbələr hər hansı mövzunu nə üçün öyrənməli olduqlarını soruşanda onlara “Bunları bilməniz lazımdır” deyə cavab verilməməlidir.
Nagy də hesab edir ki, maliyyə məsələlərində riyazi bilgilər çox vacibdir və buna görə də riyaziyyata hər kəsin ehtiyacı var, çətin işlərin öhdəsindən gəlməksə ayrıca bir bacarıqdır.
İncəsənət sahəsində təhsil alan və gələcəkdə “Oskar” mükafatına layiq görüləcək sənətçinin belə riyazi bilgilərə ehtiyacı ola bilər.
BBC Azərbaycanca
