Gəmilərin izlənməsi üzrə məlumatlara əsasən, dekabrın 16-dək olan yeddi gün ərzində Rusiyadan Hindistana, Çinə və Türkiyəyə neft tədarükü 2022-ci ildən bəri ən aşağı həftəlik həcmə enib. Buna səbəb dənizdə rekord həcmdə neftin toplanması və adi ixrac istiqamətlərində alıcı tapmaqda çətinliklərin yaranmasıdır.
“S&P Global Commodities at Sea”nin (CAS) məlumatlarına görə, həmin həftə Rusiyanın üç ən böyük alıcısına — Hindistana, Çinə və Türkiyəyə — cəmi 11 milyon barel neft tədarük olunub. Aprel ayından bəri ilk dəfə olaraq Türkiyənin Rusiyadan həftəlik neft idxalı tamamilə dayanıb. Ümumilikdə, bu üç əsas alıcı üzrə Rusiya neftinin idxalı əvvəlki həftə ilə müqayisədə üçdə birdən çox azalıb və son beş həftənin orta göstəricisi olan 19 milyon bareldən xeyli aşağı düşüb.
Üç ən böyük alıcı tərəfindən Rusiya neftinin idxalının azalması son həftələrdə tələbi zəiflətdiyi ehtimal olunan sanksiyaların sərtləşdirilməsi fonunda baş verir. Noyabrın 21-də ABŞ ölkənin iki ən iri neft şirkətinə — “Lukoyl” və “Rosneft”ə — sanksiyalar tətbiq edib və bununla da Rusiyanın neft tədarükünün təxminən yarısının mənbəyini hədəfə alıb. Aİ-nin Rusiya neftindən istehsal olunan yanacağın idxalına qarşıdan gələn qadağası da blok ölkələrinin tədarükçülərinə, xüsusilə Hindistan və Türkiyəyə nəzarəti gücləndirib.
CAS-ın son mövcud məlumatlarına əsasən, dekabrın 14-də başa çatan həftə ərzində dənizdə olan Rusiya neftinin həcmi 137 milyon barelə çataraq rekord səviyyəyə yüksəlib. Xüsusilə Çinin sahilləri yaxınlığında Urals markalı neft daşıyan tankerların toplanması diqqət çəkir — hazırda burada 19,2 milyon barel bu yük üzür.
CAS məlumatlarına görə, Rusiya neftinin tədarükü ilə əlaqəli şirkətlər arasında “Rosneft” və “Lukoyl” əsas olaraq qalır. “Lukoyl”un bazar payı əvvəlki həftə ilə müqayisədə beş faiz bəndi artıb. Bununla yanaşı, “Fortis Transport”, “Redwood” və “Zheshang Resource Fze” kimi bazara yeni daxil olan iştirakçılar da əhəmiyyətli həcmləri emal etməyə davam ediblər. Şirkət nümayəndələri şərh verməkdən imtina ediblər.
Dekabrın 18-də Böyük Britaniya hökuməti yeni ixracatçı olan NNK şirkətinə qarşı sanksiyalar tətbiq etdiyini elan edib. Bu addım daha kiçik şirkətlərin tədarükdə fasilələri minimuma endirməsinin qarşısını almağa yönəlib. Beynəlxalq Enerji Agentliyi kimi qurumlar Rusiya bazarında yaxın zamanda yaranmış bir neçə başqa şirkəti də müəyyən edərək, bu cür şirkətlərin son sanksiyaların effektivliyini azalda biləcəyi barədə xəbərdarlıq ediblər.
İdxal mərkəzləri
Rusiya neftinin ən böyük alıcısı olan Hindistan dekabrın 16-dək olan yeddi gün ərzində idxalda ən böyük azalmaya səbəb olub. Ölkə bu müddətdə təxminən 5,9 milyon barel Rusiya nefti alıb ki, bu da əvvəlki həftə ilə müqayisədə 4 milyon barel azdır.
Hindistanda “Vadinar” neft emalı zavodunun yerləşdiyi “Nayara” terminalına və “Reliance” şirkətinin idarə etdiyi “Jamnaqar” terminalına tədarüklər əvvəlki həftə ilə müqayisədə 29 milyon bareldən 15,7 milyon barelə düşüb. Noyabrın 20-də “Reliance” ixrac yönümlü “Jamnaqar” neft emalı zavoduna (iki obyekti əhatə edir) Rusiya neftinin idxalını dayandırdığını bildirib. Şirkət idxalla bağlı son məlumatları şərh etməyib.
Çində Rusiya neftinin tədarükü əvvəlki həftə ilə müqayisədə 100 min barel azalaraq 5,1 milyon barelə enib. Bununla yanaşı, Aİ tərəfindən təsdiqlənmiş “Yulong” neft-kimya zavodunun yerləşdiyi Lunkou limanına idxal 100 min barel artaraq 3 milyon barelə çatıb. Tədarükdəki azalma Braziliyadan gələn neft həcmlərinin artması hesabına kompensasiya olunub — Braziliya bir həftə ərzində Çinə 12,1 milyon barel neft göndərib. Həmçinin Yaxın Şərq tədarükçülərindən idxal da artıb.
Türkiyəyə Rusiya neftinin tədarükü tamamilə dayanıb. CAS məlumatlarına görə, ilin əvvəlindən etibarən Türkiyənin neft idxalının təxminən 60%-i Rusiyanın payına düşsə də, son vaxtlar İraqdan artan tədarüklər Rusiyanı sıxışdırıb.
Rusiya Sinqapura gündəlik 3 milyon barel həcmində üç partiya neft göndərib ki, bu da may ayından bəri ən yüksək göstəricidir. Üç əsas ixrac istiqamətindən əlavə, ölkə ay ərzində hər biri 3 milyon barel olan daha üç partiya neft də tədarük edib.
Yanacaq ixracı
Neft məhsulları bazarında Hindistan və Türkiyədən ixrac əvvəlki həftə ilə müqayisədə kəskin azalıb, Çinə tədarüklər isə artıb.
Aİ-nin yanvarda qüvvəyə minməsi gözlənilən sanksiyaları ərəfəsində neft emalı zavodları öz strategiyalarını qiymətləndirdiyi bir vaxtda Avropa bazarına tədarüklər az həcmdə də olsa davam edir. Dekabrın 16-dək olan həftə ərzində Hindistan, Çin və Türkiyədən Şimal-Qərbi Avropaya heç bir partiya göndərilməyib. Türkiyədən Aralıq dənizinə isə cəmi 200 min ton dizel yanacağı/qazoyl olan bir partiya ixrac olunub. Qeyd edilir ki, həcmlər dəyişə bilər və Qırmızı dəniz və Cənubi Afrika kimi aralıq təyinat məntəqələri göstərilən tədarüklər daxil edilmir.
Ötən həftə üç ölkə Avropa bazarına əsasən dizel yanacağı/qazoyldan və benzindən ibarət olmaqla 2,2 milyon barel yanacaq tədarük edib.
Hindistan bir həftə ərzində ümumilikdə 5,9 milyon barel neft məhsulu ixrac edib ki, bu da əvvəlki həftədəki 8,4 milyon bareldən azdır. Tədarüklərin böyük hissəsi Şərqi Afrika və Fars körfəzi ölkələrinə yönəlib. CAS məlumatlarına görə, Qucarat ştatının Vadinar şəhərində yerləşən və gündəlik 400 min barel gücündə olan “Nayara Energy” neft emalı zavodu ixrac edilən neft məhsullarının 300 min barelini eksklüziv olaraq Omana tədarük edir.
Türkiyədən həftəlik neft məhsulları ixracı 87% azalaraq 200 min barelə düşüb və bütün tədarüklər Aliaga limanının payına düşüb.
“S&P Global Energy” tərkibinə daxil olan “Platts” analitik şirkəti dekabrın 18-də Rusiya üçün əsas marka sayılan Urals neftinin qiymətini Dated Brent etalonundan 29,15 dollar/barel aşağı qiymətləndirib ki, bu da 2023-cü ilin aprelindən bəri ən böyük diskontdur.
