18 C
Baku
Wednesday, October 15, 2025

Sülh prezidenti: indiyədək hansı dövlət başçıları Nobel mükafatı alıblar?

Nobel Sülh Mükafatına layiq görülən ilk prezident Amerika lideri Teodor Ruzvelt olub. O, 1906-cı ildə bu mükafatı “iki böyük dünya dövləti Yaponiya və Rusiya arasında bu yaxınlarda başlayan qanlı müharibəyə son qoymaqda roluna görə” alıb.

image 2025 10 15T135052.468

1909-cu ildə Nobel sülh mükafatı o vaxt Haaqa Beynəlxalq Arbitraj Məhkəməsinin üzvü olan və quruda müharibə qanunları və adətləri üzrə Komissiyaya sədrlik edən Belçikanın keçmiş Baş naziri Öqüst Beernarta verilib. Kiçik dövlətlərin maraqlarını müdafiə edən bu siyasətçi mükafatı fransız diplomat Pol d’Esturnelles de Konstant ilə birlikdə “beynəlxalq sülh və arbitraj hərəkatında görkəmli mövqeyinə görə” alıb.

image 2025 10 15T135345.770

Tezliklə başqa bir Amerika prezidenti Vudro Vilson da Nobel mükafatına layiq görülüb. O, 1919-cu ildə “Millətlər Liqasının qurucusu roluna görə” mükafatlandırılıb. Lakin Senat ABŞ-nin təşkilata üzvlüyünü təsdiqləməkdən imtina etdiyi üçün Nobel Komitəsi onun namizədliyi ilə bağlı fikir ayrılığına düşüb.

image 2025 10 15T135522.138

1920-ci ildə Sülh Mükafatı o vaxt Fransa Senatının sədri olmuş Fransanın keçmiş Baş naziri Leon Burjuaya təqdim edilib. Mükafat onun “sülh və ədalət işinə uzunmüddətli töhfəsinə və Millətlər Liqasının yaradılmasındakı müstəsna roluna” görə verilib.image 2025 10 15T135645.267

Növbəti il ​​İsveçin baş naziri Karl Hjalmar Brantinq “ömür boyu sülhə və mütəşəkkil beynəlmiləlçiliyə verdiyi töhfəyə görə” Nobel mükafatına layiq görülüb. O, mükafatı Parlamentlərarası İttifaqın baş katibi Kristian Lange ilə bölüşüb.

image 2025 10 15T135834.599

Növbəti dəfə dövlət xadiminə mükafat yalnız yarım əsr sonra – 1971-ci ildə verilib. Mükafat Almaniya kansleri Villi Brandt tərəfindən “Şərq və Qərb arasında mənalı dialoqa şərait yaratdığına görə” alınıb ki, onlardan biri də Nüvə Silahlarının Yayılmaması haqqında Müqavilənin imzalanması hesab olunur.

image 2025 10 15T135942.953

1974-cü ildə Yaponiyanın baş naziri Eisaku Sato “Sakit okean regionunda vəziyyətin sabitləşdirilməsinə və Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsinin imzalanmasına verdiyi töhfəyə görə” Nobel Sülh Mükafatına layiq görülüb. Bununla belə, ölkə daxilində mükafatla bağlı xeyli fikir ayrılığı var idi: yapon solçuları siyasətçini Amerika maraqlarına tabe olmaqda ittiham edirdilər. Sato mükafatı irlandiyalı diplomat Şon Makbrayd ilə bölüşüb.

image 2025 10 15T140117.432

Daha iki lider 1978-ci ildə Nobel mükafatını alıb: mükafat Misir prezidenti Ənvər Sadata və İsrailin Baş naziri Menahem Beginə öz ölkələri arasında “birgə sülh danışıqlarına görə” verilib.

image 2025 10 15T140236.309

1987-ci ildə Kosta-Rika Prezidenti Oskar Sançes “Mərkəzi Amerikada davamlı sülhün əldə edilməsində fəaliyyətinə görə” Nobel mükafatı alıb. Siyasətçi El Salvador və Qvatemalada gedən amansız vətəndaş müharibələri üçün Honduras və Nikaraqua tərəfindən dəstəklənən sülh planı təklif edib.

image 2025 10 15T140356.349

Cənubi Afrikanın gələcək prezidenti Nelson Mandela 1993-cü ildə, vəzifəyə başlamazdan altı ay əvvəl Nobel mükafatını alıb. O, bunu Cənubi Afrikanın o vaxtkı prezidenti Frederik Villem de Klerk ilə “aparteid rejiminin dinc yolla sona çatması və yeni demokratik Cənubi Afrikanın əsaslarının qoyulması işinə görə” paylaşıb.

image 2025 10 15T140514.460

Növbəti il ​​Fələstin Azadlıq Təşkilatının sədri Yasir Ərəfat və İsrailin Baş naziri Rabin Yitzhak “Yaxın Şərqdə sülhün bərqərar olması səylərinə görə” Nobel mükafatına layiq görülüblər. Bu, müharibə edən dövlətlərin qarşılıqlı tanınmasını tanıyan Oslo sazişlərinin imzalanmasından sonra baş verib. Nobel mükafatını İsrailin xarici işlər naziri Şimon Peres də alıb.

image 2025 10 15T140630.059

2000-ci ildə mükafat Cənubi Koreya prezidenti Kim Dae Junga “Cənubi Koreyada və ümumilikdə Şərqi Asiyada demokratiya və insan haqları, xüsusilə də Şimali Koreya ilə sülh və barışıq üçün göstərdiyi fəaliyyətə görə” verilib. Bundan əvvəl o, hərbi əməliyyatlar başlayandan sonra Şimali Koreya lideri Kim Çen İr ilə ilk görüşü keçirib.

image 2025 10 15T140734.267

Sülh Mükafatını alan üçüncü ABŞ prezidenti 2002-ci ildə artıq hüquq müdafiəçisinə çevrilmiş Cimmi Karter olub. O, “beynəlxalq münaqişələrin sülh yolu ilə həlli yollarının tapılması, demokratiyanın və insan hüquqlarının inkişafı, iqtisadi və sosial inkişafın təşviqi sahəsində onilliklər boyu yorulmaz səylərinə görə” mükafata layiq görülüb.

image 2025 10 15T140835.411

Tezliklə dördüncü Amerika laureatı meydana çıxıb: Barak Obama. 2009-cu ildə o, vəzifədə olmasına bir ildən az vaxt keçməsinə baxmayaraq, “beynəlxalq diplomatiyanın və xalqlar arasında əməkdaşlığın gücləndirilməsi sahəsində görkəmli səylərinə görə” mükafata layiq görülüb.

image 2025 10 15T140938.234

2011-ci ildə Liberiya prezidenti Ellen Conson Serlif Nobel Sülh Mükafatını qazanıb. O, mükafatı liberiyalı fəal Leymah Gbovi və yəmənli insan haqları müdafiəçisi Təvəkkol Karman ilə birlikdə “qadınların təhlükəsizliyi və qadınların sülh quruculuğunda tam iştirak etmək hüququ uğrunda qeyri-zorakı mübarizəsinə görə” alıb.

image 2025 10 15T141106.113

2016-cı ildə mükafat Kolumbiya prezidenti Xuan Santosa “ölkədə 50 ildən çox davam edən vətəndaş müharibəsinə son qoymaq üçün göstərdiyi qətiyyətli səylərə görə” layiq görülüb. Bundan əvvəl o, 1960-cı illərdən fəaliyyət göstərən solçu üsyançı qrup olan İnqilabçı Silahlı Qüvvələr (FARC) ilə sülh razılaşması əldə edə bilmişdi.

image 2025 10 15T141208.713

Nobel Sülh Mükafatını alan ən son dövlət xadimi 2019-cu ildə Efiopiyanın Baş naziri Abiy Əhməd Əli olub, “sülh və beynəlxalq əməkdaşlığa nail olmaq səylərinə və xüsusən də Eritreya ilə sərhəd münaqişəsinin həllində qətiyyətli təşəbbüsünə görə”. Siyasətçi qonşu dövlətə 20 ilə yaxın davam edən mübahisə obyekti olan mübahisəli bölgəni güzəşt edib.

Son xəbərlər
Digər xəbərlər