Türkiyə səhmləri ilin ikinci yarısında dünyanın ən zəif performansını göstərənlərdən biri olsa da, maliyyə idarəçilərinin tezliklə faiz dərəcələrinin azaldılacağını gözləməsi ilə vəziyyət dəyişməyə başlayıb.
Banker.az xəbər verir ki, Borsa İstanbul 100 (BİST100) indeksində əsas göstərici iyunun sonundan bəri təxminən 10% azalaraq yüksək faiz dərəcələrinin digər aktiv siniflərini daha cəlbedici etməsi ilə nəticələnib. Xarici investorlar bu ilin mayından bu tərəfə Türkiyə səhmlərindən 2.5 milyard dollar xalis satış ediblər. Lakin Mərkəzi Bankın faiz endiriminə başlaya biləcəyinə işarə etməsindən sonra bazar bu ay erkən bərpa əlamətləri göstərməyə başlayıb.
“Bazar xarici axınların bu qədər böyük olacağını gözləmirdi və inflyasiya əvvəldən gözləniləndən daha inadkar oldu,” – deyə aktivlərin idarəetmə şirkətindən olan Tufan Deriner Bloomberg-ə bildirib. “Ancaq yəqin ki, ən pis dövr geridədir: faiz endirimlərinin başlanması kimi yeni katalizatorların meydana çıxmasına ehtiyacımız var.”
2024-cü ildə hələ də təxminən 30% artım göstərən Türkiyə səhmləri oktyabrda ayı bazarına daxil olub. Faiz dərəcələrinin və inflyasiyanın artması daxili şirkətlərin mənfəətini azaldıb, lirə əmanət hesabları və pul bazarı fondları kimi alternativ və daha az riskli investisiyalardan əldə olunan gəlirlər yerli investorlar üçün daha cəlbedici olub.
2023-cü ilin iyunundan 2024-cü ilin martına qədər Türkiyə Mərkəzi Bankı uçot faiz dərəcəsini 8.5%-dən 50%-ə qədər artırdı. Lakin səkkiz ardıcıl iclasda yüksək faizi saxladıqdan sonra, noyabr ayında bank inflyasiyanın yavaşlaması səbəbindən tezliklə faiz endiriminin əsaslandırıla biləcəyini işarə etdi.
“Change Global Investment LLC”nin idarəedici direktoru Tea Cemison bildirir ki, faiz endirimi ehtimalı xarici investorların diqqətini cəlb edəcək və “həlledici nöqtə” ola bilər. O, 2025-ci ilə doğru Türkiyə səhmlərinə dair optimist olduqlarını bildirib.
Daha bir siqnal illik minimum əmək haqqının yenilənməsi zamanı, ehtimal ki, gələn ay elan ediləcək. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan artıq gələn il minimum əmək haqqı artımlarının inflyasiyanı üstələməyə davam edəcəyini vəd edib, lakin investorlar Mərkəzi Bankın inflyasiyanın 2025-ci ilin sonuna qədər 21%-ə düşəcəyi proqnozlarına uyğun artım gözləyirlər.
“Xarici investorlar minimum əmək haqqının artırılmasını izləyəcək,” – deyə Cemison bildirib. “Əgər bu, təxminən 25% və ya daha az olarsa, bazar bunu həm inflyasiya, həm də faiz dərəcələri üçün müsbət qəbul edəcək. Hər halda, Türkiyə bazarı xaricilər olmadan da yüksələ bilər. Yetərli daxili likvidlik var.”
Bu fikirlə razı olmayanlar da var. Məsələn, “Strateji Portfoy” şirkətinin Burak Çetinceker bildirib ki, ilin ikinci yarısında Türkiyə səhmlərinin hərəkəti xarici axınların əhəmiyyətini göstərib: “Çünki onların çıxışları bazar əhval-ruhiyyəsinə ciddi təsir edib.”
Bu ilin ikinci yarısındakı satışlar 2023-cü il prezident seçkilərindən sonra Türkiyə aktivlərinə optimizm fonunda cəlb edilən ümumi xarici axını 486 milyon dollara qədər azaldıb.
İnflyasiya bu ilin əvvəlindəki 75.5%-lik zirvəsindən oktyabrda 48.6%-ə qədər yavaşlasa da, artan yaşayış xərcləri ev təsərrüfatları üçün təcili və siyasi baxımdan həssas bir problem olaraq qalır.
“İnflyasiyanın əvvəlcə gözlənildiyindən daha uzun müddət azalması ehtimalı olsa da, Mərkəzi Bankın növbəti addımının faiz artımı olması çətin görünür,” – deyə Dubayda yerləşən “East Capital International AB”nin baş məsləhətçisi Emre Akçakmak bildirib. “Faiz endirimi dövrü yaxınlaşdığı üçün Türkiyə səhmləri bəlkə də dib nöqtəsinə çatıb və hazırkı qiymətləndirmələr daha cəlbedici göründüyü üçün bərpa etməyə başlaya bilər.”
Faiz endirimləri ilə bağlı optimizm nəzərə çarpmağa başlasa da, TCMB-nin faizləri azaltmağa başlasa belə, “Morgan Stanley” və “Deutsche Bank” da daxil olmaqla əksər iqtisadçılar bunun yalnız tədricən həyata keçiriləcəyini proqnozlaşdırır.
“Türkiyə səhmlərinin əsas rəqibi faiz alətləri, məsələn, pul bazarı fondları və istiqrazlar olaraq qalacaq,” – deyə Istanbul Portfoy-dən olan Deriner bildirib.
