Məqalənin müəllifi Aliyə Vəliyevadır
Ukrayna 603 500 km² sahəsi ilə Avropanın ən böyük, dünyanın isə 46-cı böyük ölkəsidir. Ukraynanın əhalisi təxminən 42 milyon nəfərdir. Ölkənin landşaftı münbit düzənliklər və yaylalarla xarakterizə olunur və buradan Qara dənizə axan bir neçə çay keçir. Ukraynanın zəngin təbii sərvət ehtiyatları var ki, bu da onun iqtisadi inkişafının açarı hesab olunur.
Ukraynanın təbii ehtiyatlarına qısa baxış:
Ukrayna zəngin təbii sərvətlərə malikdir. Onun təbii ehtiyatlarını üç əsas qrupa bölmək olar: enerji ehtiyatları, metal filizləri və qeyri-metal filizləri. Dünya torpaq sahəsinin və əhalisinin müvafiq olaraq cəmi 0,4% və 0,8%-ni təşkil etsə də, ölkə dünya mineral ehtiyatlarının təxminən 5%-nə sahibdir. Olkədə 20000mineral yataqların olduğu teəxmin edilir. Onlardan 194-nün aşkar olunaraq, emal olunduğu bildirilir. Aşkar edilmiş yataqların 90-dan çoxu, 7800-də mühüm strateji sənaye faydalı qazıntılarıdır. Ukrayna manqan, dəmir və qeyri-metal xammalın ehtiyatları və istehsalı üzrə aparıcı yerlərdən birinə malikdir.Bu sərvətlərə ölkənin müxtəlif bölgələrində rast gəlmək olar. Aşağıda Ukraynanın təbii sərvətlərinin əsas qisminə və onların dünya rankında yerinə qısa nəzər salınmışdır.
Kömür əsas qalıq yanacaqdır və onun ehtiyatları yaxın 500 il ərzində Ukraynanın enerji və sənaye ehtiyaclarını ödəyə bilər. Bu, Ukraynanın ən böyük karbohidrogen resursudur və onun qalan ehtiyatlarının 95%-ni təşkil edir. Ukrayna təxminən 34 milyard tonla dünyada 7-ci, Avropada isə 2-ci ən böyük kömür ehtiyatlarına malikdir. Digər mənbə ehtiyatları 115 milyard ton civarında qiymətləndirir. Ölkənin əsas kömür ehtiyatları Donbas hövzəsində və Lvov-Volın hövzəsində yerləşir. İki yataqda Ukraynanın kömür ehtiyatlarının 95%-i, Donbassın 92,4%-i və Lvov-Volın hövzəsinin 2,5%-i var.
Dünyada dəmir filizi yataqlarının ən böyük pay sahibləri Ukrayna, Avstraliya və Rusiyadır. Üç ölkənin hər birində dünya dəmir filizi ehtiyatlarının 10%-dən çoxu cəmlənib. Təkcə Ukrayna 27 milyard ton dəmir filizi ehtiyatına malikdir və qlobal dəmir filizi hasilatında 6-cı yerdədir. Ölkə üzrə təxminən 88 reserv yataqlar var. Bu zəngin dəmir filizi yataqları əsasən Kremençukda, Kerçdə, Mariupolda, Belozerskidə və Krivı Roqda yerləşir. 88 yataqdan 60-ı, təxminən 19 milyard ton ehtiyatı olan Krivı Roh hövzəsində yerləşir. Kremençuk hövzəsində təxminən 4 milyard ton, Belozerskdə isə 2,5 milyard ton var. Dəmir filizi yataqlarının böyük əksəriyyəti yerüstü mədən yolu ilə çıxarılır. Ukrayna öz dəmir filizini əsasən Çinə ixrac edir.
Ukrayna dünyada manqan filizi istehsalçılarının ilk onluğuna daxildir və Avropada ən böyük manqan filizi ehtiyatlarına malikdir. 2010-cu ildə ölkədə 736 000 metrik tondan çox kommersiya manqan filizləri və konsentratları istehsal olunub ki, bunun da təxminən 121 000 metrik tonu ixrac edilib, qalan hissəsi isə ferroərintilərin istehsalı üçün ölkə daxilində istifadə olunub. Əsas ehtiyatlar Ukraynanın cənubunda yerləşir. Nikopol hövzəsində ölkənin aşkar edilmiş ehtiyatlarının təxminən üçdə biri, Veliko-Tokmakskoye yatağında isə aşkar edilmiş ehtiyatların 66%-i var.
Ukrayna Avropada ən böyük titan ehtiyatlarına malikdir. Ölkənin müxtəlif yerlərində 15 yataq məlumdur, onlardan dördü kəşfiyyat mərhələsindədir. Bu yataqlar Xarkov, Kiyev, Donetsk və Dnepropetrovsk vilayətlərində yerləşir. Ölkə həm də Avropanın ən böyük uran yatağına malikdir və dünya uran ehtiyatlarının 1,8%-ni təşkil edir. Təsdiqlənmiş ehtiyatlar 45,6 min ton uran səviyyəsində qiymətləndirilir. Ukraynada 1 milyard tondan çox və ya dünya qrafitinin 20%-ni təşkil edən 300 qrafit yatağı var. Yalnız Çində daha çox qrafit ehtiyatı var (dünyanın ümumi qrafit ehtiyatının 26%-i). Digər əsas ehtiyatlara civə (dünya ehtiyatlarının 2%-i, 30.000 ton, İspaniya, Çin, Əlcəzair və Qırğızıstandan sonra 5-ci yeri tutur), kalium duzu, qızıl, tikinti materialları, bəzək daşları və su elektrik enerjisi ehtiyatları daxildir.
2014-cü ildə Ukraynanın 1,1 trilyon kubmetrdən çox təbii qaz ehtiyatına malik olduğu təxmin edilirdi ki, bu da Krımın ilhaqından əvvəl təsdiqlənmiş qaz ehtiyatlarına malik ölkələr arasında 26-cı yeri tuturdu. Həmçinin 135 milyon tondan çox neft və 3,7 milyard tondan çox şist neft ehtiyatının olduğu təxmin edilir. Ölkədə həmçinin 80 min tona yaxın qaz kondensat ehtiyatı var. Bu illər ərzində bir neçə neft və qaz yataqları istismar edilib, bəziləri isə demək olar ki, tükənib.
