Koqnitiv psixoloq Tereza Hyuston mənfi rəylərə yaxşı niyyətlə başlamağı məsləhət görür.
Konstruktiv rəy həm rəhbər, həm də işçilər üçün vacibdir, lakin bəzən bununla əlaqədar problemlər yaranır. Bəlkə də işçilərdən birinə iclaslar zamanı çox danışdığını, bu səbəbdən həmkarların onun sözlərini qulaqardına vurmaq məcburiyyətində qaldıqlarını, digərinə isə – diqqətsiz şərhlərin başqaları üçün təhqiramiz olduğunu söyləməlisiniz.
Kimsə sizdən mənfi rəy tələb etdikdə, onu deməmək istəyi yaranır. Bəlkə də kiminsə hisslərini incitmək istəmirsiniz, ya da yalnız müsbət rəy söyləməyin ənənəvi olduğunu düşünürsünüz.
Lakin heç bir şey deməmək – tək mümkün olan seçim deyil. Tədqiqatçılar mənfi rəylərin təsirini yumşaldan sadə metodun olduğunu qeyd edirlər: insanların konstruktiv şərhlərə açıq olmasını istəyirsinizsə, fikirlərinizi xoş niyyətlə izah etməyə çalışın.
Əvvəlcə araşdırmaya nəzər yetirək, sonra isə gündəlik iş münasibətlərində xoş niyyətləri necə istifadə edə biləcəyimizə baxaq.
Harvard Business School məktəbinin professoru Lesli Con və onun həmkarları, insanların eşitmək istəmədiklərinə necə reaksiya verdiklərini araşdırdı. Bu araşdırma həm yaxşı, həm pis nəticələri üzə çıxartdı.
Birincisi, pis xəbərlər. “Pis xəbər gətirən elçini öldürməyin?” ifadəsini nə vaxtsa eşitmisinizmi? Təəssüf ki, Con adətən bunu seçdiyimizi kəşf etdi. Araşdırmalar göstərdi ki, insanlar kimsə onları tənqid etdikdə, həmin şəxsin düşmənçilik motivlərə sahib olduğuna inanırlar. Məsələn, birinə iclaslarda çox danışdığını söyləsəniz, o, sizin diqqət mərkəzində olmaq istədiyinizi düşünəcək. Digərinə zarafatlarının yersiz olduğunu bildirsəniz, o, onu hamı qarşısında utandırmaq istədiyinizi hesab edəcək.
Yəqin ki, düşünürsünüz: “Bu halda susmaq daha ağıllı seçim olar”. Lakin heç nə deməsəniz, həmin insanlar yüksək ehtimalla problemlərini bilməyəcəklər və eyni hərəkəti təkrar-təkrar etməyə davam edəcəklər. Onlarla danışmaq həmkarlarınıza kömək edə, o cümlədən iş mədəniyyətini yaxşılaşdıra bilər.
Bu, bizi xoş xəbərlərə çatdırır. Yaxşı niyyətləri ifadə etmək sonrakı sözləri eşitmə tərzini dəyişdirir. Con və onun həmkarları, mənfi şərhdən əvvəl “Sizin üçün yaxşı olmasını istəyirəm” söyləyin. Bu halda insanlar fikrinizi daha müsbət qarşılayacaqlar.
Düşünə bilərsiniz: “Yaxşı niyyətli olduğumu bilirəm, bu haqda ucadan niyə deyim ki?” Axı, çoxumuz hər gün işə gəlirik və həmkarlarımızın düzgünlüyünə inanırıq.
Hər şey insan təbiətinə bağlıdır. Araşdırmalar göstərir ki, bizə mənfi rəy deyildikdə və bunun hansı məqsəd daşıdığını bilmədikdə, əksər hallarda özümüzü pis fikirlərə sürükləyirik. Lakin insanın şərhini yaxşı niyyətlə söylədiyini bildiyimiz zaman, tənqidi rədd etməyə daha az can yandırırıq.
Kimisə yaxşı niyyətdə olduğunuzu inandırmaq üçün nə deyə bilərsiniz? Məsələn, Conun təcrübəsində istifadə etdiyi ifadələr: “Sizin üçün daha yaxşısını istəyirəm” və ya “Uğur qazanmağınızı istəyirəm və bu anda sizə nəyin mane olduğunu görürəm”.
Mükəmməl halda yaxşı niyyətlə fərdi və konkret şəxslə və vermək istədiyini xüsusi şərhlə əlaqəli olmalıdır. Çox danışan insana kömək etmək üçün deyə bilərsiniz: “İstəyirəm ki, insanlar görüşlərdə sizi dinləsinlər, çünki ideyalarınız inanılmaz dərəcədə başa düşüləndir”. Daha sonra onun səhərki iclasda öz fikri barədə danışanda iş yoldaşları telefonlarına baxaraq, elektron poçtlarını yoxladıqlarını söyləyin. Deyə bilərsiniz: “İstəyirəm ki, insanlar sizə hörmət etsinlər və sizinlə özlərini təhlükəsiz hiss etsinlər. Lakin dünən sizdən həmkarlarınızı incidə biləcək bir zarafat eşitdim”.
Düşünürəm ki, yaxşı niyyətlərim barədə ucadan danışmaq üçün əlavə səy tələb olunur. Bəzən xəcalət çəkirəm – xoş niyyətli olduğum açıq-aşkar görünmür ki? Lakin nəticə buna dəyər. “Sizin üçün ən yaxşısını istəyirəm” deyəndə insanlar daha az inciyirlər və daha çox suallar verməyə başlayırlar, bəzən hətta mənə təşəkkür edirlər.
