ABŞ və Çin ticarət müharibəsində üz-üzə gəldilər. Rinqin bir küncündə olan ABŞ prezidenti Donald Tramp, tarifləri qaldırır və Huawei Technologies şirkətini “qara siyahı” ya almaqla Çinə güclü zərbə endirir. O biri küncdə ÇXR-in prezidenti Xi Jinping qarşı tərəfi cavab tədbirləri ilə hədələyir. Bu, Çinin “Ticarət müharibəsi” adlı mahnısına bənzəyir: “Əgər yaramaz dava istəyirsə, biz onun başını əzəcəyik!”.
Əgər ümumi tarifləri götürsək, vəziyyət belədir.
Raund 1. İkitərəfli ticarət balansı
1:0 (ABŞ-ın xeyrinə)
Tramp üçün əsas göstərici ticarət balansıdır. Rəqəmlər ABŞ-ın Çindən bu göstərici üzrə geri qaldığını göstərir. İqtisadçılar mübahisə edirlər: kim müsbət dəyişiklərə görə tərifə daha çox layiqdir və ticarət balansı ümumiyyətlə faydalı göstəricidir mi. Mart ayında ölkələr arasında fərq son üç il ərzində öz maksimumuna çatmışdır. ABŞ bir xal qazandı.
Raund 2. Qiymətlərin qalxması
0:1 (Çinin xeyrinə)
Tənqidçilərin sözlərinə görə, Trampın tarifləri amerikan istehlakçıları üçün qiymətlərin qalxmasına gətirib çıxaracaqdır. Buna baxmayaraq, ticarət müharibəsi zamanı dünyanın ən böyük iqtisadiyyatında inflyasiyanın əlamətləri meydana gəlir. 2018-ci ilin iyulunda tariflərin qalxmasından sonra ABŞ-ın mağazalarında yeddi kateqoriyaya daxil olan malların qiymətləri 1,6% artdı.
Çin üçün tariflərin qalxması qiymətlərə birbaşa təsir etmir, belə ki, kateqoriyaların çox hissəsi sənaye resursudur. Tariflər üzrə ABŞ-dan idxal edilən mallar əsas yeddi kateqoriyaya daxildir – soya, qızıl, bürünc və kağız tullantıları, mayeləşdirilmiş təbii qaz, pambıq və mayeləşdirilmiş propan. Amerikalılar idxal vergilərinin təsirini getdikcə hiss edirlər, beləliklə, Çin də özünə bir xal qazandırmış olur.
Raund 3. İstehlakçının etimadına zərbə
1:1
Aprel ayında ABŞ-da istehlakçının etimadı bərpa olsa da (bu, əmək bazarında tələbatın yüksək olması və əmək haqqı səviyyəsinin qalxması ilə əlaqədar olmuşdur), pərakəndə satış qiymətlər son üç ay ərzində ikinci dəfədir ki, aşağı düşür. Pərakəndə satış artımı gözləniləndən çox yavaşladığı dövrdə eyni vəziyyət Çində də baş verdi. Bu, iqtisadiyyatın ən böyük mənbəyinin düşməsinə gətirib çıxardı. Hal-hazırda amerikalılar pessimist deyillər və ticarət müharibəsində ABŞ-ın perspektivlərini müsbət qiymətləndirirlər. Lakin vəziyyət hər an dəyişə bilər. Bu mərhələdə tərəflərin heç biri üstünlük qazanmayıb.
Raund 4. Valyuta müharibəsi
1:1
Ötən il ərzində yuan dollarla müqayisədə təxminən 7,5% azalıb. Bu, Çin ixracatçılarına tariflərin artması və valyutanın daha da zəifləməsi ehtimalında təhlükəsizlik yastığı verdi. Əlbəttə ki, həmişə belə ola bilməz. Müəyyən dövrdən sonra, o, təzyiq göstərməyə başlayacaq və hökuməti ehtiyatları xərcləməyə məcbur edəcək. Zəif yuan Çin iqtisadiyyatı üçün həm müsbət, həm mənfi bir hal ola bilər.
Raund 5. Bazarlarda qiymətli kağızların dəyişməsi
1:0 (ABŞ-ın xeyrinə)
Hər iki ölkədə səhm bazarları son bir ildə keçən ilə nisbətən daha çox düşüb. Buna baxmayaraq, Çin mövcud vəziyyətdə daha çox əziyyət çəkib. Şanxay Kompozit İndeksinin 25% düşməsi S & P 500 indeksinin 2018-ci ildə dörd dəfə düşməsinə səbəb olmuşdur. Yaxın zamanlarda hər iki ölkədə “buğa bazarları” üstünlük təşkil edirdi. Ölkələr arasında gedən danışıqların heç bir nəticə vermədiyi halda bütün bunlar nə qədər davam edəcəkdir? Sual budur. Vəziyyəti təqib edənlər üçün 2018-ci ilin əvvəlindən etibarən Çinin səhmləri təxminən 14% azalıb, ABŞ-ın səhmləri isə təxminən 6% artıb. Trampa bir xal.
Raund 6. İqtisadi artımın yavaşaması
1:0 (ABŞ-ın xeyrinə)
Hər iki iqtisadiyyat son həftələrdə zəifliyin əlamətlərini nümayiş etdirirlər, lakin Çin iqtisadiyyatının yavaşama tempi nisbətən daha sürətlidir. Aprel ayında Çinin sənaye istehsalı, pərakəndə satışları və investisiyalarının inkişafı iqtisadçıların proqnozlaşdırdığından daha çox yavaşayıb.
Tariflər artım templərinə təsir göstərdiyi halda, Xi büdcə və pul-kredit sahəsində daha böyük maliyyə gücünə malik olacaq. Böyük korporativ borc Çini fiskal siyasətin daha geniş istifadəsinə yönləndirdi. Bu, sənaye şirkətlərinin bank kreditindən asılılığını rədd etmələri ilə əlaqədar olub. Trampın heç bir maliyyə dəstəyi yoxdur. Bu mərhələdə qalib ABŞ olsa da, bundan sonra nə baş verəcəyini izləmək lazımıdır.
Raund 7. Xarici investisiyaların azalması
0:1 (Çinin xeyrinə)
2018-ci ildə ABŞ-ın Çinə etdiyi yatırımların həcmi bir qədər azalıb. Buna baxmayaraq, Çinin ABŞ-a qoyduğu sərmayələrin həcmi olduğu kimi qalıb. ABŞ-Çin investisiya layihəsinin yeni hesabatına görə, Çinin birbaşa investisiyaları 2017-ci ildə 29 milyard dollardan, 2018-ci ildə isə 56 milyard dollardan 80% düşərək 5 milyard dollara çatmışdır. ABŞ investisiyaları əldən verdiyi üçün Çin bir xal da qazanır.
ABŞ və Çin birbaşa investisiyaların birləşməsi
Ticarət danışıqları təxirə salındıqca və iki super güc öz mövqelərini daha da möhkəmləndirdikcə, qabaqda hələ uzun bir yol var. Hal-hazırda nəticələr birmənalı deyil: bəzi məsələlərdə ABŞ, digər məsələlərdə isə Çin liderlik edir.
“İqtisadi artım baxımından tərəflərin heç biri qalib deyil. Geosiyasi qarşıdurma baxımından isə kimin nə qədər itirdiyi böyük əhəmiyyət kəsb edir, – deyə Bloomberg-in aparıcı mütəxəssisi Tom Orlik qeyd edir. – Çin elə düşünür ki, ABŞ-ın mübarizə aparmağa səbri çatmayacaq”.
