“Fitch Ratings” beynəlxalq reytinq agentliyi Azərbaycanda kreditləşmə tempinin birrəqəmli göstəriciyə qədər yavaşlayacağını gözləyir.
Bu barədə “MDB+” regionu (Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan, Qazaxıstan, Ukrayna və Özbəkistan) bankları üçün 2026-cı il üzrə sektor ilə bağlı proqnozu neytral səviyyədə saxlamaq qərarı barədə agentliyin şərhində bildirilir.
“Fitch”in hesablamalarına görə, artım xüsusilə yüksək gəlirli hesab olunan istehlak kreditləşməsi seqmentində daha nəzarət edilə bilən olacaq. Bu, sürətlə inkişaf edən bazarlarda – Azərbaycanda, Qazaxıstanda və Özbəkistanda – tənzimləyicilərin kreditlərin əlçatanlığı meyarlarını sərtləşdirməyə davam etməsi ilə bağlıdır. Tədbirlər anderraytinq standartlarının yüksəldilməsinə və digər məsələlərə yönəldilib.
Agentlik qeyd edir ki, Azərbaycandakı son makroprudensial təşəbbüslərə maksimum effektiv faiz dərəcələri və təminatsız kreditlərin ölçüləri üzrə məhdudiyyətlər, həmçinin pərakəndə məhsulların bir hissəsi üçün artırılmış risk çəkiləri daxildir.
“Fitch” göstərir ki, neytral proqnoz əsasən qeyri-xammal sektoru tərəfindən formalaşdırılan mülayim iqtisadi artım fonunda (2026-cı il üçün proqnoz – 2,5 %; 2025-ci il üçün – 2,3 %) kreditləşmənin daha yavaş şəkildə genişlənməsinə baxmayaraq, 2026-cı ildə bankların qənaətbəxş maliyyə göstəricilərinin saxlanılması gözləntilərini əks etdirir.
Agentliyin məlumatlarına görə, hələ də geniş olsa da, tədricən azalan faiz marjaları ilə dəstəklənən Azərbaycan banklarının yüksək mənfəətliliyi gözlənilən mülayim kredit riskinin dəyişkənliyinə qarşı etibarlı bufer rolunu oynayacaq. Hesabatın müəlliflərinin fikrincə, bankların maliyyələşməsi və likvidliyi proqnoza əsasən ümumilikdə sabit qalacaq.
Azərbaycan bankları tərəfindən 2021-2024-cü illərdə orta hesabla 18 % sürətli kredit artımından sonra “Fitch”in fikrincə, onun dinamikası 2026-cı ildə yüksək birrəqəmli göstəriciyə qədər (2025-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında artım 7 % təşkil edib) yavaşlayacaq. Əsas hərəkətverici qüvvə 2025-ci ilin üçüncü rübünün sonuna ümumi kreditlərin 47 %-nə çatan pərakəndə kreditləşmədir. Yavaşlama ev təsərrüfatlarının borc yükünün artması, genişlənmə imkanlarının azalması, yüksək risk çəkiləri və kredit kartları üzrə yeni limitlər daxil olmaqla tənzimləyici tələblərin sərtləşdirilməsi ilə əlaqədardır.
“Fitch” problemli kreditlərin (3-cü mərhələ kreditləri) payının 2026-cı ildə tədricən 4,5 %-ə qədər artacağını (2024-cü ilin sonunda – 3,5 %), eləcə də 2-ci mərhələ kreditlərinin mülayim artımını proqnozlaşdırır.
Bununla belə, “Fitch”in məlumatına görə, aktivlərin keyfiyyətinin pisləşməsi, bankların ehtiyatlar formalaşdırmadan (2025-ci ilin yanvar-sentyabr aylarında – illik ifadədə kredit üzrə orta göstəricinin 7 %-i) əvvəlki mənfəət hesabına kredit itkilərini udmaq qabiliyyətinin yüksək olması sayəsində nəzarət altında qalacaq.
Agentlik kredit portfellərinin dollarlaşma səviyyəsinin azalmağa davam edəcəyini və 2026-cı ilin sonuna (2024-cü ilin sonunda – 16 %) qədər 12 %-ə yaxınlaşacağını gözləyir. Buna manatın ABŞ dollarına qarşı effektiv şəkildə bağlantısı və valyuta kreditləşməsinin sərt şəkildə tənzimlənməsi kömək edir. Eyni zamanda, “Fitch”in qiymətləndirməsinə görə, depozitlərin dollarlaşma səviyyəsi yüksək qalacaq – 2025-ci ilin üçüncü rübünün sonunda – 44 % və de-dollarlaşma prosesi əlavə tədbirlər olmadan tədricən baş verəcək.
Proqnoza görə, bankların gəlirliliyi geniş faiz marjaları ilə (2025-ci ilin yanvar-sentyabr ayları üçün 6,5 %) dəstəklənəcək, lakin 2026-cı ildə müddətli depozitlərin artması fonunda təxminən 50 faiz bəndi azala bilər. Eyni zamanda, kredit dəyərsizləşməsi üzrə xərclərin orta kredit dəyərinin 2 %-nə qədər artması (2025-ci ilin doqquz ayı ərzində 1,2 % ilə müqayisədə) gözlənilir. Bütün bunlar əməliyyat mənfəətliliyində müəyyən azalmaya səbəb olacaq, lakin onun səviyyəsi dayanıqlı qalacaq.
Proqnoza görə, kapital adekvatlığı əmsalları sabit qalacaq. Gəlirlilik və risk-çəkili aktivlərin mülayim artımı iri bankların əhəmiyyətli dividend ödənişləri ilə kompensasiya ediləcək. “Fitch” “Tier 1” əmsalının 2026-cı ildə təxminən 14 % olacağını (2025-ci ilin üçüncü rübünün sonunda – 14,6 %) gözləyir, bu da minimum normativlərdən – 5 % (sistem əhəmiyyətli banklar üçün 6 %) xeyli yüksəkdir. Likvid ehtiyatlar, o cümlədən valyuta ehtiyatları yüksək olaraq qalacaq və kreditlərin depozitlərə nisbəti üzrə orta göstərici təxminən 80 % səviyyəsində saxlanılacaq.
Analitiklər, həmçinin qeyd edirlər ki, regionun əksər iqtisadiyyatlarının Rusiyadan asılılığı – ticarət, enerji təchizatı, infrastruktur, miqrasiya və pul köçürmələri vasitəsilə əhəmiyyətli olaraq qalır. Ukrayna və az dərəcədə Azərbaycan istisna təşkil edir.
“Rusiya ilə bağlı risklər, o cümlədən ikinci dərəcəli sanksiyaların ehtimalı, “MDB+” ölkələrinin bankları və şirkətləri üçün ciddi çağırışlar yaradır. Lakin ticarətin diversifikasiyası üzrə proqramların həyata keçirilməsi, “compliance”in gücləndirilməsi və risklərin monitorinqi sistemlərinin təkmilləşdirilməsi onları yumşaltmağa kömək edir”,- “Fitch” analitikləri hesab edirlər.
