İnflyasiya
İnflyasiya - /latınca inflatio - şişirtmə/ dövriyyədə olan kağız pul kütləsinin artımı nəticəsində pulların dəyərinin kəskin aşağı düşməsi prosesi. Hiperinfilyasiya inflyasiyanın son kəskin tuğyanıdır.
Mənbə : Iqtisad elmləri doktoru, professor Elşən Hacızadə
web səhifəsi: www.elshanhajizadeh.com
İnflyasiya - İnflyasiya qiymətlərin ümumi səviyyəsinin artımı prosesidir. Başqa sözlə desək, inflyasiya mal və xidmət qiymətlərinin artması ilə müşayiət olunan pulun dəyərsizləşməsi prosesidir. Ayrıca götürülmüş mal və ya xidmətin qiymətinin artması inflyasiya demək deyil. Yalnız qiymətlərin ümumi səviyyəsi qalxdığı zaman inflyasiya baş vermiş hesab olunur.
İnflyasiya - mal və xidmətlərə olan qiymətin artmasıdır. İnflyasiya zamanı pulların ucuzlaşması, əhalinin alıcılıq qabiliyyətinin aşağı düşməsi baş verir. İnflyasiyanın əksinə olan proses, yəni qiymətlərin aşağı düşməsi deflyasiya adlanır.
Qiymətlərin artım sürətinə görə inflyasiyanı üç növə bölmək qəbul olunub.
Sürünən inflyasiya qiymətlərin inkişaf etmiş ölkələrdə olduğu kimi təxminən ildə 3-5% artması deməkdir. Mülayim inflyasiya iqtisadiyyat üçüm müsbət faktordur, o tələbatı stimullaşdırır, istehsalatın genişlənməsinə və investisiya qoyulmasına səbəb olur.
Çaparaq inflyasiya inkişaf etməkdə olan ölkələrə xarakterikdir. İllik hesablamada qiymətlərin artımı 10-50% təşkil edir.
Hiperinflyasiya böhranların və müharibələrin yol yoldaşıdır. Qiymətlərin artması 50%-dən artıq olur və astronomik rəqəmlərə çata bilər. Çox vaxt dövlət tərəfindən, hədsiz xərcləri maliyyələşdirmək üçün pul çap edən dəzgahı işə saldığı zaman ortaya çıxır.
İnflyasiyanın yaranmasının əsas səbəblərinə aşağıdakı faktorları aid etmək olar: - dövriyyədə olan pul kütləsi həcminin dəyişməz olduğu halda ümumi daxil məhsulun (ÜDM) azalması;
- dövlət xərclərinin emissiya hesabına artması;
- şirkətlərin və ayrı-ayrı şəxslərin həddindən artıq geniş həcmdə kreditləşdirilməsi;
- iri şirkətlərin öz məhsulunun qiymətini və xərclərini təyin etmək imkanlarını əldə etməklə iqtisadiyyatda yaranan monopolizm.
