Trast – bir şəxsin (trastın təsisçisi) bu və yadigər mülkiyyətin digər şəxslərin (benefisiarların) maraqları naminə sahibi olmağı və sərəncam verməyi öhdəsinə götürdüyü bir müqavilədir.

Trastın təsisçisi mülkiyyətini (pul, qiymətli kağızlar, daşınmaz əmlak və digər aktivlər) menecerə təhvil verir və əslində mülkiyyət hüququnu, onu idarə etmək qabiliyyətini itirmiş olur. Bu, trastın ən vacib xüsusiyyətidir, çünki mülkiyyətə olan tələbləri, məsələn, kreditorların iddialarını istisna etməyə imkan verir.

Beləliklə, mülkiyyətin tək sahibi menecer olur. O, təsisçinin seçdiyi şərtlər əsasında gəlirləri bölüşdürür. Bu işə görə menecer mükafat da alır. Trast, bir qayda olaraq, müəyyən bir müddət üçün yaradılır (baxmayaraq ki, məhdudiyyətsiz seçimlər mövcuddur, məsələn, təsisçinin ölümü). Müddət bitdikdən sonra əmlak trast müqaviləsində göstərildiyi kimi paylanılır (məsələn, təsisçiyə geri qaytarılır və ya benefisiarlara verilir).

Trastlara yalnız ingilis-sakson hüququ sisteminin olduğu ölkələrdə rast gəlmək olar.

Trastlar aşağıdakı məqsədlərlə istifadə olunur:

– miras qoymaq (miras vergisi ödəmək lazım deyil, trastın iştirakçısı olan insanlar haqqında məlumatlar anonim qalır);

– əmlakın xərclənməsinin qarşısını almaq (pulu idarə edə bilmədikdə) – benifisiarları gəlirlə təmin etmək (məsələn, təsisçinin övladlarını);

– xeyriyyə;

– korporativ pensiya ödənişləri;

– əmlakı gizlətmək və dövlətdən əlavə güzəştlər almaq, vergi dərəcəsini azaltmaq, kreditorlardan qaçmaq (formal olaraq əmlak artıq təsisçiyə məxsus deyil).

Tarix

Trastlar hələ Xaç yürüşləri dövründə mövcud olub, onda cəngavərlər ailələrinin xeyrinə mülklərini qohum və dostların adına keçiriblər. Qeyd edək ki, o dövrdə qadınların daşınmaz əmlaka sahib olmaq hüququ olmayıb. Gələcəkdə mülklərinin kilsə idarəçiliyinə verilməsi geniş yayılmış bir fenomenə çevrildi, çünki kilsə mülkü heç vaxt müsadirə edilmirdi.

Nüanslar

Trastın bir çox növləri var, lakin ən geniş yayılmışları aşağıdakılardır:

– geri çağırılan və ya geri çağırılmayan (təsisçi əmlakı qaytara bilər və ya qaytara bilməz);

– müqavilə yolu ilə və ya qanun çərçivəsində yaradılan (sonuncu, məsələn, yetkinlik yaşına çatmayanlar tərəfindən mülkiyyət mirası ilə əlaqədardır);

– sabit və ixtiyari (birinci halda benefisiarlar göstərilir və aralarındakı gəlirin necə bölüşdürülməsi ilə bağlı təlimatlar verilir).