Yaponiya Bankı (mərkəzi bank, BOJ) faiz dərəcələrini artırdığı son dəfə qlobal bazarların satışı ilə nəticələnmişdi. Bu həftə gözlənilən faiz artımı daha az dramatik olacaq, lakin əsas diqqət yen üçün bundan sonrakı hadisələrdədir.
Banker.az (İnvestisiya) xəbər verir ki, “Reuters” tərəfindən sorğuda iştirak edən iqtisadçıların təxminən 80%-nə görə, Yaponiya Bankı cümə axşamı və cümə günü keçiriləcək iclasında əsas faiz dərəcəsini 0.25%-dən 0.5%-ə yüksəltməyə hazır görünür.
Bu addım borclanma xərclərini 2008-09-cu illər maliyyə böhranından bəri görünməyən səviyyələrə qaldıracaq. Güclü əməkhaqqı artımı və 2%-i aşan davamlı inflyasiya nəhayət BOJ-u inandırıb ki, Yaponiyanın iqtisadiyyatı tədricən sərtləşməyə tab gətirə bilər. Ötən il Yapon şirkətləri orta hesabla 5.1% əməkhaqqı artımı verib ki, bu da son 33 ildə ən böyük artımdır.
BOJ-un iyul ayının sonunda həyata keçirdiyi son faiz artımı, həmin vaxt ABŞ-da zəif aylıq işsizlik hesabatı ilə üst-üstə düşərək qlobal bazarları silkələmişdi — “Topix” (Tokiya Fond Birjası) avqustun əvvəlində üç gün ərzində 20% itirdi, Nasdaq isə eyni dövrdə 8% azaldı. Aşağı faizli yendə borclanaraq yüksək gəlirli yerlərə yatırım etməkdən ibarət olan belə adlanan “kerri-treyder”lərin sökülməsi səbəb kimi görünürdü.
Lakin “Wall Street Journal” deyir ki, BOJ rəsmiləri dərsini alıblar. Onlar son həftələrdə planlarını diqqətlə anons edərək əvvəlki kimi xoşagəlməz sürprizin qarşısını alıblar. Ötən il bazar BOJ-un faiz artıracağını gözləsə də, iyul iclasında gözlənilməz “şahin” ritorikası yapon yeninin kəskin bahalaşmasına səbəb olmuşdu.
Bundan əlavə, WSJ qeyd edir ki, “kerri-treyder”lərin böyük hissəsi artıq bağlanmış kimi görünür. Son bir ay ərzində yapon yeninə qarşı mövqelər artsa da, bu, çox güman ki, ABŞ-da faiz endirimi gözləntilərinin azalması ilə bağlıdır, amma yenə də ümumi həcmi ötən yaydakı səviyyənin yalnız yarısı qədərdir. Keçən həftəki məlumatlara görə, levericli fondların yenə qarşı opsiyon və fyuçerslərdə xalis qısa mövqeyi təxminən 708 milyard yen, yəni 4.5 milyard dollar ekvivalentindədir. Bu, iyulun əvvəlindəki təxminən 1.4 trilyon yenlə müqayisədə xeyli azdır.
Tədrici faiz artırımları Yapon bazarlarını çox sarsıtmamalıdır, çünki investorlar bu il yalnız bir dəfə daha 0.25% artım gözləyirlər. Əsas dramatik hadisələr başqa yerdədir: Valyuta dalğalanmaları yenin həddindən artıq bahalaşması halında “Toyota” kimi yapon ixracatçılarını çətin vəziyyətə sala bilər.
Növbəti hadisələr Tokiodan çox Vaşinqtondan asılı ola bilər. Prezident Trampın təhdid etdiyi tariflər hələ reallaşmasa da, ABŞ-ın ticarət siyasəti qeyri-müəyyən olaraq qalır. Trampın təklif etdiyi tariflər və vergi endirimləri kimi siyasətlər ABŞ-da inflyasiyanı yenidən alovlandıra bilər və bu, Federal Ehtiyat Sisteminin faiz endirmə sürətini yavaşladar. Bu, öz növbəsində dolların dəyərini artırar və yenin zəifləməsinə səbəb olar.
ZƏİF YEN…
Zəif yen adətən ixracatçılar üçün faydalıdır, lakin bu, daha geniş ticarət pozuntularından qaynaqlanarsa, təsiri məhdud qala bilər. Həmçinin zəif yen, enerji və ərzaq məhsullarının böyük hissəsini idxal edən Yaponiya üçün inflyasiyanı artırar. Bu da idxal olunan xammalların istehsal xərclərini yüksəldə bilər. Bu, BOJ-u dilemma qarşısında qoyar: Yenin dəyər itirməsinə icazə verərək inflyasiyanı daha da pisləşdirmək, yoxsa yenin dəyərini artıraraq daha çətin ticarət vəziyyətini daha da gərginləşdirə biləcək sərt siyasət tətbiq etmək.
Hazırda BOJ-un sədri Kazuo Ueda ehtiyatla hərəkət edəcək. Bu yaxşı elan edilmiş faiz artımından sonra Uzaq Şərqdə bəzi gözlənilməz hadisələr baş verə bilər.
