2020–2023-cü illər arasında ABŞ-nin Strateji Neft Ehtiyatının (SNE) təxminən yarısı iatiffadə olunub.
Banker.az xəbər verir ki, bunun əsas səbəblərindən biri keçmiş prezident Co Baydenin benzin qiymətlərini azaltmaq üçün neft barrelinin satışını həyata keçirməsi və həmçinin Konqresin hökumətin maliyyələşdirilməsi ilə bağlı verdiyi göstərişlərdir. Trampın ehtiyatı doldurmaq üçün 24 milyard dollar dəyərində neft alışı üçün qanunvericilərin razılığını alması lazım olacaq. Bu məbləğ, Meksika Körfəzi sahillərində yerləşən dörd dərin və yaxşı mühafizə olunan duz mağaralarını tam doldurmaq üçün tələb olunur.
Belə böyük həcmdə alış müəyyən vaxt tələb edəcək və bu, neft qiymətlərinin artmasına səbəb ola bilər ki, bu da Trampın enerji xərclərini iki dəfə azaltmaq vədini poza bilər.
Ehtiyatda nə qədər neft qalıb?
17 yanvar tarixinə ehtiyatda 394.6 milyon barrel neft mövcud idi. Bu, maksimal həcmdə olan 714 milyon barrelin təxminən 55%-ni təşkil edir. Ehtiyat səviyyələri, Baydenin tarixdə ən böyük miqdarda neft istifadə edilməsini əmr etməsindən sonra 1980-ci illərdən bəri ən aşağı səviyyəyə düşüb. Lakin bundan əvvəl də ehtiyat səviyyələri azalırdı, çünki Konqres müxtəlif qanunvericilik təşəbbüslərini maliyyələşdirmək üçün satış həyata keçirmişdi.
Bu nə qədər maliyyət tələb edir və nə qədər vaxt aparacaq?
ABŞ neft markası WTI-ın fyuçersləri hazırda təxminən 76 dollar/barrel ətrafında ticarət olunur və Tramp administrasiyası ehtiyatı doldurmaq üçün 320 milyon barrel neft almalı olacaq. Bu isə təxminən 24.3 milyard dollara başa gələcək. Ehtimal olunur ki, Tramp ehtiyatı tam doldurmamaq qərarına gələ bilər. Belə böyük miqyaslı bir alış üçün incə balans tələb olunur. ABŞ alışları zamana yaymalıdır ki, neft qiymətlərinin artmasının qarşısını alsın. Hər halda, ABŞ Neft İnstitutu ötən il ehtiyatın tam bərpasının ən azı 19 ay tələb etdiyini qiymətləndirib.
Tramp niyə SNE-i doldurmaq istəyir?
SNE 1970-ci illərdə ərəb ölkələrinin tətbiq etdiyi neft embarqosundan sonra milli enerji sığortası olaraq yaradılıb. Doldurulmuş ehtiyat, OPEC və onun müttəfiqlərinə ABŞ-a qiymət siyasəti ilə təzyiq göstərməyin çətin olacağına işarə edir. Siyasi baxımdan isə bu addım Trampın özünü sələfindən fərqləndirərək neft sənayesini dəstəklədiyini vurğulamağa imkan verir.
Bayden niyə ehtiyatı doldurmadı?
O, buna cəhd etdi və təxminən 60 milyon barrel neft aldı, lakin sonra maliyyələşmə dayandırıldı. Bununla yanaşı, onun administrasiyası Konqresin təyin etdiyi əlavə 140 milyon barrelin satışını ləğv etməsini öz nailiyyəti kimi təqdim etdi.
Prezidentlər hansı hallarda yığılan nefti buraxa bilər?
Bu, demək olar ki, tamamilə prezidentin səlahiyyətindədir. 1975-ci ildə ehtiyatın yaradılmasını tənzimləyən qanun deyir ki, prezident “enerji təchizatında ciddi fasilələr” yaranması, milli təhlükəsizlik və ya iqtisadiyyata təhdid olduğu halda, ehtiyatın tam boşaldılmasını əmr edə bilər. Məhdud miqdarda buraxılış (30 milyon barrelə qədər) isə “daxili və ya beynəlxalq enerji təchizatında əhəmiyyətli miqyasda və ya müddətdə çatışmazlıq” olduğu hallarda mümkündür.
Prezidentlər ehtiyatdan necə istifadə ediblər?
ABŞ lokal neft təchizatı fasilələrinə cavab olaraq ehtiyatdan istifadə edib. 2017-ci ildə Enerji Nazirliyi Meksika Körfəzi bölgəsindəki neftayırma zavodları üçün 5 milyon barrel bazara buraxılmasına icazə verdi, çünki Harvi qasırğası bölgəyə zərər vurmuşdu. 2005-ci ildə prezident Corc Buş 11 milyon barrel buraxılması əmrini verdi (Katrina qasırğasından sonra). 2011-ci ildə prezident Barak Obama 30 milyon barrel buraxılmasını əmr etdi, Liviya təchizatında fasilələrin öhdəsindən gəlmək üçün digər ölkələrlə birlikdə addımlar atdı. 1991-ci ildə isə Körfəz müharibəsi zamanı Corc Buş Sr. 17 milyon barrel buraxılmasına icazə verdi.
Digər hansı ölkələr ehtiyatlara malikdir?
Çin, Hindistan, Yaponiya və Cənubi Koreya neft ehtiyatları toplayan əsas Asiya ölkələrinə daxildir. Avropa İttifaqına üzv dövlətlər isə 2024-cü ilin may ayına olan məlumata əsasən, ümumilikdə 110.4 milyon ton (823 milyon barrel) fövqəladə ehtiyatlara malik idi.
SNE bugünkü bazarda aktualdırmı?
SNE şübhəsiz ki, ABŞ-ın xarici neftdən tamamilə asılı olduğu ilk 40 il ilə müqayisədə daha az aktuallıq kəsb edir. Xam neft və neft məhsullarının xalis idxalı 2006-cı ildə gün ərzində təxminən 13.4 milyon barrel səviyyəsinə çatdı, lakin fraqmentasiya və şist inqilabı ABŞ-ı dünyanın ən böyük neft istehsalçısına çevirdi. Bu gün ABŞ xalis ixracatçıdır və Səudiyyə Ərəbistanından təxminən 50% daha çox neft istehsal edir.
Bununla belə, ABŞ hələ də dünyada neftin ən böyük istehlakçısıdır və qiymət artımlarına, xüsusilə təbii fəlakətlər və ya geosiyasi çalxalanmalar zamanı həssasdır. Qasırğalar və daşqınlardan sonra ehtiyatdan dövri istifadə, ehtiyatdan imtina arqumentlərinə qarşı ən təsirli cavab ola bilər.
