10 C
Baku
Thursday, December 12, 2024

Dünyanı dəyişmiş tənliklər

Böyük Britaniyada məşhur riyaziyyatçı İna Stüartın «Dünyanı dəyişmiş tənliklər» adlı kitabı çıxır. Bu kitabda ən vacib elmi nəzəriyələrdən, tənliklərdən və düsturlardan bəhs edilir.

Stüart: “Tənliklər darıxdırıcı və anlaşılmaz ola bilərlər, çünki onları sizə darıxdırıcı və anlaşılmaz şəkildə təqdim edirlər”.

Pifaqorun teoremi

graf1 Düzbucaqlı üçbucaqda katetlərin kvadratları cəmi hipotenuzun kvadratına bərabərdir.

Bu düzbucaqlı üçbucaqda tərəflər arasındakı münasibətləri ifadə edən həndəsənin əsas teoremidir.

Bugünkü gündə trianqulyasiya GPS-in fəaliyyətində istifadə olunur.

Loqarifmlər

graf2 Hesablamalarda ədədlər əvəzinə onların loqarifmlərindən istifadə etmək vurmanı daha sadə toplama əməliyyatı, bölməni – çıxma əməliyyatı, dərəcəyə yüksəltməyi – vurma əməliyyatı və kök altından çıxartmağı – bölmə əməliyyatı ilə əvəz etməyə imkan yaradır.

Loqarifmlər unikal xüsusiyyətlərə malikdir. Bu onlara çətin hesablamaları asanlaşdırmaq üçün istifadə olunurlar.

Nyuton – Leibnisin düsturu

graf3 Nyuton – Leibnisin düsturu və ya təhlilin əsas teoremi iki əməliyyatlar arasında nisbəti təyin edir: müəyyən inteqralın və ibtidai hesablamaların alınması.

Bugünkü gündə bu düsturdan tibbdə, iqtisadda və kompüter elmlərində istifadə olunur.

Nyutonun ümumdünya cazibə qanunu

gr4 Nyutonun ümumdünya cazibə qanununa görə iki maddi nöqtə bir-birini kütlələrinin hasili ilə düz, aralarındakı məsafənin kvadratı ilə tərs mütənasib olan qüvvə ilə cəzb edir.

Nyuton qanununun eksperimental qiymətləndirməsi nisbilik nəzəriyyəsinin bir sübutudur.

Kompleks ədədlər

gr5 Kvadrat tənliklərin də həll olunması zaman diskriminant sıfırdan kiçikdirsə həqiqi ədədlər çoxluğunun genişləndirmək ideyası əmələ gəlmişdi.

Gələcəkdə bu düstur riyaziyyatın və fizikanın bir çox sahələrində istifadə olunur.

Euler xarakteristikası

gr6 Mühəndis və bioloqlar üçün mühüm alət olan topoloji sahənin xüsusiyyətləri.

Euler xüsusiyyətləri DNT-ni öyrənmək üçün istifadə olunur.

Normal paylanma

gr7

Dalğa tənliyi

gr8 Dalğa tənliyi, differensial tənlik, müəyyən bir mühitdə paylaşma prosessini izah edir.

Riyazi fizikanın əsas tənliklərindən biridir.

Fourier dönüşümü

gr9 Bu tənlikdən elmin bir çox sahələrində istifadə olunur: fizikada, statistikada, optikada və həndəsədə istifadə olunur.

Navye- Stoksun tənliyi

gr10

Navye-Stoksun tənliyi hidrodinamikada əsas tənlik hesab edilir və bir çox təbii hadisələrin və texniki məsələlərin riyazi modelləşməsində istifadə olunur. 

Maksvellin tənliyi

gr11

XIX əsrin əvvəlində Ceyms Klerk Maksvell bir sıra mühüm eksperimental icadlar nəticəsində bu tənliyi icad edir.

Termodinamikanın ikinci qanunu

gr12 Termodinamikanın ikinci qanunu termodinamikanın çərçivəsində sübut olunmayan bir postulatdır.

Nisbilik nəzəriyyəsi

gr13

Mexanika, elektrodinamika və qravitasiyanı birləşdirən makro səviyyədə dünyanın quruluşunu izah edən elmi nəzəriyyə.

Nisbilik nəzəriyyəsi 1905-ci ildə Albert Eynşteyn tərəfindən yaradılmışdır.

Şredingerin tənliyi

gr14 Bu tənlik kvant mexanikasında klassik mexanikada Nyutonun tənliyinin vacib olduğu qədər vacibdir.

Məlumat nəzəriyyəsi

gr15 Tətbiqi riyaziyyatın, radiotexnikanın, informatikanın bir bölməsi olan və məlumat anlayışını, onun xüsusiyyətlərini və məlumatlar sisteminin sərhəd nisbətini təyin edir.

Logistik tənlik

gr16 Əhalinin artım modelini nəzərdən keçirdərkən tənlik əmələ gəlir: 1) əhalinin artma sürəti digər bərabər şəraitlərdə onu cari sayı ilə düz mütənasibdədir,  2) əhalinin artma sürəti digər bərabər şəraitlərdə əlverişli resursların sayı ilə düz mütənasibdədir.

Blek- Şoulzun modeli

gr17 Avropa səhmlərinin nəzəri qiymətini təyin edən bir model.

Son xəbərlər
Digər xəbərlər