Maliyyə bazarı nədir?

Maliyyə bazarı – pul və qiymətli kağızların tədarükü üçün nəzərdə tutulmuş bazardır. Bunda əlavə, əskinaslar və maliyyə alətlərindən istifadə edən bütün əməliyyatlar da bu və digər dərəcədə maliyyə bazarı ilə əlaqədardır.

İnvestisiya bazarı və ssuda kapitalı bazarı anlayışları məna baxımdan maliyyə bazarı anlayışına yaxın olsalar da, məzmununa görə tamamilə fərqlənirlər. Maliyyə bazarının mövcudluğunun əsas məqsədi əmanətlərin investisiyalara çevrilməsidir. Beləliklə, təşkilatlar və fiziki şəxslər əmanətlərini əlavə qazanc üçün müxtəlif növ iqtisadi layihələrə yatırmaq imkanını əldə edirlər. Sərmayələrdən istifadə edən müəssisələr isə effektiv inkişaf üçün müxtəlif mənbələrə çıxış əldə edirlər.

Maliyyə bazarında müntəzəm olaraq həyata keçirilən əməliyyatları bir neçə istiqamətə ayırmaq olar:

– maliyyə resurslarının akkumulyasiyası;

– vəsaitin iqtisadi sistemə yatırılması;

– investisiya resurslarının konkret layihələrin kommersiya baxımdan cəlbediciliyə görə bölüşdürülməsi;

– mübadilə əməliyyatları;

Maliyyə bazarının strukturunu isə aşağıdakı kimi təsvir etmək olar:

Maliyyə bazarı = Pul bazarı + Qiymətli kağızlar bazarı;

Pul bazarı özündə bu əməliyyatları birləşdirir:

– mühasibat bazarı – yüksək likvidli maliyyə alətləri, məsələn, istiqrazlar ticarəti sistemi;

– banklararası bazar;

– valyuta bazarı – Forex və bir sıra valyuta mübadiləsi sistemləri;

– sığorta bazarı.

Qiymətli kağızlar bazarı özündə birləşdirir:

– kredit bazarı – uzunmüddətli və ortamüddətli kreditlər;

– səhm bazarı;

– təcili bazar – fyuçers, forvard kontraktları, opsionlar və s. ilə əməliyyatlar;

Qeyd edək ki, demək olar ki, bütün mal və xidmət satışı banknotların iştirakı ilə baş verir, buna görə də adi bazar (barter istisna olmaqla) həm maliyyə, həm də pul bazarının bir hissəsidir.

Yuxarıda göstərilənlərə əlavə olaraq, maliyyə bazarının digər bir funksiyası da var. Bu, iqtisadi sistemin inkişaf meyllərinin müəyyənləşdirilməsi üçün onun vəziyyətinin təhlilidir. Maliyyə təhlilinin əsas praktiki dəyəri, iqtisadi idarəetmənin bütün səviyyələrində qərar qəbul edilməsini dəstəkləmək üçün cari fəaliyyətlərdə tətbiq edilməsinin mümkünlüyüdür.

Maliyyə bazarının daha bir funksiyası isə “pul yaratmaq imkanı” dır.

Maliyyə bazarının iştirakçıları aşağıdakılar sayılır:

– investorlar və investisiya alanlar;

– kreditorlar və borcalanlar;

– yuxarıda göstərilmiş kateqoriyalar arasında vasitəçilər – brokerlər, dilerlər, investisiya fondları;

– valyutanın satıcı və alıcıları;

– hərracların təşkilatçıları (bazarın bütün seqmentlərində);

– tədqiqatçılar, analitiklər;

-maliyyə resurslarının sahibkarları;

Maliyyə bazarında konkret əməliyyatları və onların iştirakçılarını dəqiq müəyyənləşdirmək mümkündür, lakin təsnifləşdirmək çətindir.