Tələbin elastikliyi – iqtisadi elmdə digər qiymət və qeyri-qiymət amillərinin dəyişməsi ilə əlaqədar ödəmə tələbinin həcminin dəyişməsində qəbul edilən xarakteristikadır. Məsələn:

– satış obyekti üçün qiymətlərin səviyyəsi – tələbin qiymət üzrə elastikliyi;

– müştərilərin rifahı – tələbin gəlir üzrə elastikliyi;

– bazar mühitinin digər aspektləri;

Tələbin qiymət elastikliyi əksər hallarda mənfi olur, yəni qiymət artdıqca tələb azalır. Lakin burada müəyyən istisnalar da olur, məsələn, imicli əşyalar cəlbediciliyini itirirlər. Gəlir elastikliyi isə əksinə müsbətdir – gəlir artdıqca xərclər də artır.

Qiymət tələbi fenomeni aşağıdakı nümunələrdən istifadə etməklə göstərmək olar:

1. “A” məhsulundan 20 qəpiyə 100 ədəd satılıb, 40 qəpiyə isə ümumiyyətlə satılmayıb. Burada tələbin mütləq elastikliyi haqda danışa bilərik. Belə tendensiya asanlıqla əvəz edilə bilən mallar üçün xarakterikdir, məsələn – məişət kimyası.

2. “B” məhsulundan 20 qəpiyə 100 ədəd, 40 qəpiyə isə cəmi 50 ədəd satılıb. Bu halda qiymətin 1% dəyişməsi tələbin də həmçinin 1% dəyişməsi deməkdir. Belə tendensiya istehlakçıların xərcləməyə hazır olduqları mallar üçün xarakterikdir, məsələn – gəlirin müəyyən faizi.

3. “C” məhsulundan 20 qəpiyə 100 ədəd, 40 qəpiyə də 100 ədəd satılıb. Belə mallara tələb elastik olmur. Bu kateqoriyaya ilk növbədə bu məhsullar düşür: dərmanlar, məişətdə istifadə olunan əşyalar.

Elastikliyə gəldikdə, bazar və təklif predmetindən asılı olmayaraq tez-tez rast gəlinən bir neçə nümunəni izləmək olar:

– Əmtəə və ya xidmətin əvəzedicisi (rəqibi) nə qədər çoxdursa, tələbin elastikliyi də bir o qədər çoxdur.

– Alıcı üçün qiymətin dəyişməsi nə qədər çox nəzərə çarpırsa, elastiklik də bir o qədər çox nəzərə çarpır.

– Tələbin elastikliyi zamanla artmaq tendensiyasına malikdir. Bunu alıcının dəyişiklikləri təhlil etmək imkanı ilə izah etmək olar. Məsələn – istehlakı azaltmaq və ya bahalaşan aktivin əvəzedicisini tapmaq.

Təsvir edilən iqtisadi nümunələrlə yanaşı, elastikliyin başqa bir növü də var – tələbin çarpaz qiymət elastikliyi. Onun mahiyyəti bir məhsulun qiymətindəki dəyişiklik ilə digərinə olan tələb arasındakı əlaqədən ibarətdir. Məsələn – avadanlığın qiymətinin artması, ehtiyat hissələrinə və xidmətlərə tələbin artmasına səbəb ola bilər.