2013-cü ildə ABŞ-ın investisiya bankı “Morgan Stanley” İndoneziyanı “zərif beşlik”dən (ABŞ-ın faiz dərəcələrinin artırılmasına xüsusilə həssas olan inkişaf etməkdə iqtisadiyyatlar qrupu) biri adlandırmışdı.
Təxminən 10 il sonra ABŞ-ın faiz dərəcələri kəskin şəkildə yüksəlib və inkişaf etməkdə olan dünyada iqtisadi problemlər daha da artıb. Buna baxmayaraq, İndoneziya hələ də məğlubedilməz görünür.
Dünya iqtisadiyyatının Ukrayna müharibəsindən, qlobal enerji, ərzaq və iqlim böhranlarından əziyyət çəkdiyi bir vaxtda İndoneziya inkişaf edən iqtisadiyyatı və siyasi sabitlik dövrü ilə öyünərək, istisnaya çevrilib.
Qeyd edək ki, İndoneziya rupisi bu il Asiyada ən gəlirli valyutalardan biri olub.
İndoneziyanın ÜDM-i ikinci rübdə 5.4% artaraq proqnozları xeyli üstələyib. Avqustda ölkədə 4.7% təşkil edən inflyasiya dünya üzrə ən aşağı göstəricilərdən biri sayılır.
Mütəxəssislərin fikrincə, Cənub-Şərqi Asiyanın 276 milyon əhalisi olan ən böyük ölkəsi, əmtəə qiymətlərinin artması sayəsində yüksəlir.
İndoneziya – elektrik avtomobil akkumulyatorlarının əsas komponenti olan nikelin dünyada ən böyük istehsalçısıdır. Ölkə avtomobillərə və onların komponentlərinə artan tələbatdan faydalanmaq planlarını həyata keçirməkdə kifayət qədər uğurludur.
Bu “bumun” əsas səbəbkarlarından biri indoneziyalılar və xarici investorlar arasında populyarlığını qoruyub saxlayan prezident Coko Vidododur. O, dünyanın ən populyar demokratik lideridir.
Vidodo bu ilin noyabrında Balidə keçiriləcək G20 sammitində ölkəsini dünyaya nümayiş etdirmək şansını qazanacaq. Siyasətçi bu tədbirlərin qlobal investorların marağına səbəb olmaq üçün istifadə etməyi planlaşdırır.
O cümlədən, əhalini İndoneziyanın paytaxtı olan Cakartadan Borneo adasına köçürmək kimi ən iddialı və bir qədər mübahisəli layihə də həmin sammitdə irəli sürüləcək.
“Biz meşələri və yaşıllığı olan gələcəyin ağıllı şəhərini qurmaq istəyirik. Bu, İndoneziyanın transformasiyasını nümayiş etdirəcək. Yeni İndoneziyaya baxmaq üçün gəldikdə, bəziləri ölkənin sabitliyindən narahatdır”, – deyə Vidodo deyir.
2024-cü il seçkiləri üçün gələn il kampaniya başlayır və Vidodonun gündəmini davam etdirəcək hələ heç bir namizəd irəli sürülməyib. Tənqidçilər deyirlər ki, o, İndoneziyanın gənc demokratik təsisatlarını daha da gücləndirmək üçün daha çox şey edə bilər.
G20 sammitində dünya liderlərini qəbul edəcək Vidodo siyasi karyerasına 17 il əvvəl başladığı Mərkəzi Yavanın təvazökar keçmiş Solo meri ilə müqayisədə demək olar ki, tanınmazdır.
İnvestorlar bu siyasi sabitliyin iqtisadiyyata kömək etdiyini deyirlər.
Nisbətən aşağı inflyasiya ilə İndoneziya Mərkəzi Bankı son üç ildə ilk dəfə faiz dərəcələrini 3.65%-ə qaldırıb. Banklar hələ də kredit verir və ixrac artmaqdadır, özü də təkcə əmtəələrdə deyil.
Vidodonun yeni iş yerlərinin yaradılmasına kömək etmək üçün bu yaxınlarda imzaladığı düzəlişlər xarici investisiyaları artırıb, çünki bəzi istehsalçılar istehsalı Çindən kənarda aktiv şəkildə şəxaləndirməyə başlayıb.
“İndi İndoneziya bütün istiqamətlərdə mal ixrac edir: tekstil, geyim, ayaqqabı, avtomobil, mebel, elektronika və digərləri. Bütün bunlar yeni iş yerləri yaradır və iqtisadi artıma dəstək olur”, – İndoneziya siyasətinin analitiki O’Rurk söyləyib.
İqtisadçılar xəbərdarlıq edirlər ki, İndoneziyanın əsas ixrac məhsulları olan kömür və palma yağı iqtisadi artımın stimullaşdırılmasında böyük rol oynayır. Cakartadakı “Bank Central Asia”nın baş iqtisadçısı David Sumual hesab edir ki, Qərb iqtisadiyyatlarının yavaşlaması ilə bu il xammal qiymətləri düşməyə başlaya bilər.
Vidodonun əsas nailiyyətlərdən biri, 17 mindən çox adadan ibarət çox nəhəng bir ölkə olan İndoneziya üçün infrastrukturun görünməmiş miqyasda genişləndirilməsi olmuşdur.
Onun sözlərinə görə, rəhbərlik etdiyi 8 il ərzində ölkədə 2042 km uzunluğunda ödənişli yol çəkilib, əvvəlki 40 ildə bu rəqəm təxminən 780 km olub, həmçinin 16 hava limanı və 38 yeni bənd tikilib.
Sürətli qatarların inşası ilə məşğul olan Çin şirkətinin layihəsi Cakarta-Bandunq yüksək sürətli dəmir yolu kimi əlamətdar layihənin xərcləri artıb, digərləri isə planlaşdırılıb. Uzaq ərazilərdəki bəzi yeni hava limanları sərnişinlərdən məhrum olsa da, transformasiya hətta kənar adamlara da aydın görünür.
“Mən dəyişiklik gözləyirdim. Amma belə bir dəyişiklik gözləmirdim. Bəli, tıxaclar hələ də var, amma əvvəlki kimi güclü deyil. Cakarta hava limanı ABŞ-dakı istənilən hava limanından üstündür”, – deyə Sinqapurun keçmiş xarici işlər naziri Corc Yeo qeyd edir.
Bununla belə, Vidodonun ikinci müddətinin əsas sənaye siyasəti yerli elektrik avtomobil sənayesi yaratmaq üçün İndoneziyanın nəhəng nikel ehtiyatlarından istifadə etmək cəhdi olub.
İndoneziyanın qlobal elektrik avtomobil sənayesi üçün lazım olan nikel tədarükünün əhəmiyyətli hissəsini təmin edəcəyi gözlənilir.
Vidodo məhdudiyyətləri nikel filizi ixracının dəyərini beş il əvvəl bir il əvvəl 1.1 milyard dollardan keçən il təxminən 20.9 milyard dollara qədər artırmaqla əlaqələndirir.
“Bundan sonra 40 və ya 60 dəfədən çox ixrac edə biləcəyik. İndoneziya dünyada ən böyük nikel ehtiyatlarına malikdir, təxminən 21 milyon ton və ya dünya ehtiyatlarının 30%-i buradadır”, – deyə cənab Vidodo söyləyir.
Cakarta yaxınlığında “LG Energt Solution” və “Hyundai Motor Group” ölkənin ilk elektromobil akkumulyator zavodu tikirlər. İndoneziya inandırır ki, dünyanın ən böyük elektrikli avtomobil akkumulyatoru istehsalçısı olan “CATL” şirkəti ölkəyə külli miqdarda sərmayə qoyur.
Buna baxmayaraq, nikel sənayesi hələ də problemlərlə üzləşir. Batareyalar üçün materialların əldə edilməsinin ən çox yayılmış üsulu yüksək təzyiq altında turşu ilə yumadır. Digər potensial problem – nikel emalı zavodları üçün çirkli kömür enerjisinin istifadəsidir. Bu, ABŞ və Avropa İttifaqına batareyaların satışını çətinləşdirəcək.
Beləliklə, ətraf mühit qrupları İlon Maskı ətraf mühitə zərər də daxil olmaqla digər səbəblərə görə İndoneziyanın nikel sənayesinə investisiya qoymamağa çağırıb. Vidodonun digər prioritetlərinə ölkənin təhsil sistemi və şişirdilmiş dövlət müəssisələri daxildir.
Bir vaxtlar İtaliyanın Milan futbol komandasının sahibi olan Erik Tohir deyir ki, İndoneziya gənc əhalisi üçün kifayət qədər iş yerləri yaratmaq istəyirsə, islahatlara ehtiyacı var.
Korrupsiya problemləri
Tənqidçilər deyirlər ki, Vidodonun dövründə nəhəng olan İndoneziya Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə Komissiyasının səlahiyyətləri indi zəifləyib. Komissiyanın heyəti 2019-cu ildə müstəqil qurumun işçilərindən dövlət qulluqçularına çevrilərək hakimiyyətin muxtariyyətinə xələl gətirib.
Keçən il İndoneziya Transparency İnternational-ın geniş istifadə olunan korrupsiya indeksində 100 baldan 38 bal toplayıb. Bu, Hindistan, Vyetnam və Çindən belə aşağıdır.
Buna baxmayaraq, Vidodo israr edir ki, Komissiya müstəqil olaraq qalır və son illərdə siyasətçilər üçün cərimələr və həbs cəzalarına işarə edir.
Yeni paytaxt
Prezidentin uzunmüddətli mirasını həll edə biləcək məsələ yeni paytaxt Nusantaradır. Layihənin tərəfdarları deyirlər ki, çoxsaylı daşqınlara məruz qalan Cakarta bəzi ərazilərdə ildə 25 sm çökür.
İndoneziya öz inkişafını əhalinin 56%-ni və iqtisadiyyatın analoji payını təşkil edən Yava adasından kənara genişləndirməlidir. Layihənin birinci mərhələsi hökumət tərəfindən maliyyələşdirilir. O, 2024-cü ilə qədər prezident və vitse-prezident sarayları, silahlı qüvvələr, polis və digər nazirliklərin təhvil verilməsini nəzərdə tutur.
İndoneziyanın dünyanın dördüncü ən böyük iqtisadiyyatı olmağa ümid etdiyi 2045-ci ildə ölkənin yüzilliyinə qədər tikintinin başa çatdırılması planlaşdırılır.
