Vergi Məcəlləsinin 83.9-cu maddəsinə əsasən, vergi ödəyicisinin əldə etdiyi mənfəəti (gəliri) birbaşa müəyyən etmək mümkün olmadığı halda, həmin mənfəət (gəlir) müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyən edilmiş qaydalar əsasında hesablanır. Qanunvericiliyin tələbini iqtisadçı Mahmud Abasquliyev belə izah edir
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 1 mart tarixli 55 nömrəli qərarının 6.1-ci maddəsində göstərilib ki, vergi ödəyicisinin əldə etdiyi mənfəəti (gəliri) birbaşa müəyyən etmək mümkün olmadığı halda vergi orqanı şərti rentabellik norması əsasında onun mənfəətini (gəlirini) aşağıdakı şərti üsullardan biri ilə müəyyən edir. Qərara əsasən, vergi ödəyicisinin fəaliyyəti ilə əlaqədar əldə etdiyi gəliri (ƏDV nəzərə alınmadan) əsasında:
M = G : ( 100 + R) x R-dir.
Burada:
M- vergi ödəyicinin mənfəəti;
G- vergi ödəyicisinin fəaliyyətindən əldə etdiyi gəlir;
R – şərti rentabellik normasıdır.
Vergi ödəyicisinin fəaliyyəti ilə əlaqədar xərcləri əsasında hesablama isə belə aparılır:
M = X : 100 x R
Burada:
M- vergi ödəyicisinin mənfəəti;
X- vergi ödəyicisinin fəaliyyəti ilə bağlı xərclərdir.
Vergi ödəyicisinin mənfəəti şərti üsulla müəyyən edilərkən şərti rentabellik norması (R) 20% səviyyəsində götürülür. Vergi ödəyicisinin (xarici hüquqi şəxslər istisna olmaqla) mənfəəti çəkilmiş xərclər əsasında şərti üsulla hesablanarkən çəkilmiş xərclərə Vergi Məcəlləsinə uyğun olaraq mənfəətin hesablanması məqsədləri üçün gəlirdən çıxılan xərclər aid edilir.
Misal: Tutaq ki, “ZZ” MMC-nin il ərzində göstərdiyi xidmətlərdən əldə etdiyi gəlirləri 105.000 manat olub. Bu müddətdə çəkilən xərclərin sənədləri fövqəladə hal nəticəsində yararsız vəziyyətə düşüb. Bu halda mənfəət vergi orqanı tərəfindən şərti rentabelliyə əsasən hesablanacaq:
M=G: (100 + R) x R
M=105.000 : 120% x 20% = 17.500 manat
MV = 17.500 x 20% = 3500 manat.
Beləliklə, nəzərdən keçirdiyimiz misalda şirkətin mənfəət vergisinin məbləği 3500 manat təşkil edir.
Fərqanə Allahverdiqızı
