Hüquqi şəxsin nizamnamə kapitalındakı payı və ya səhmləri ilə bağlı vergi münasibətlərində diqqət yetirilməli olan həssas məqamlar var. Mövzunu BSC konsaltinq şirkətinin maliyyə və mühasibat üzrə layihə rəhbəri Ulduz İbrahimova şərh edir.
Vergi Məcəlləsinin 96.5-ci maddəsinə görə, hüquqi şəxsin nizamnamə kapitalındakı iştirak payı və ya səhmlər xalis aktivlərin iştirak payı və ya səhmlərə mütənasib dəyərindən yuxarı qiymətə təqdim edildikdə faktiki təqdimetmə qiyməti ilə nizamnamə kapitalındakı iştirak payının və ya səhmin nominal dəyəri arasındakı fərq, iştirak payı və ya səhmlər xalis aktivlərin iştirak payı və ya səhmlərə mütənasib dəyərindən aşağı qiymətə (güzəştli qiymətlə) təqdim edildikdə isə alğı-satqı müqaviləsinin bağlandığı tarixə xalis aktivlərin mütənasib dəyəri ilə nizamnamə kapitalındakı iştirak payının nominal dəyəri arasındakı fərq vergiyə cəlb edilən gəlirdir. İştirak payları və ya səhmlər nominal qiymətdən yuxarı qiymətə alınmışdırsa, həmin iştirak paylarının və ya səhmlərin təqdim edilməsi zamanı gəlirdən çıxılan xərclər bu aktivlərin faktiki satınalma qiyməti ilə nəzərə alınır.
104.6-cı maddədə isə göstərilib ki, hüquqi şəxsin nizamnamə kapitalındakı iştirak payı və ya səhmlər xalis aktivlərin iştirak payı və ya səhmlərə mütənasib dəyərindən yuxarı qiymətə təqdim edildikdə faktiki təqdimetmə qiyməti ilə nizamnamə kapitalındakı iştirak payının və ya səhmin nominal dəyəri arasındakı fərq, iştirak payı və ya səhmlər xalis aktivlərin iştirak payı və ya səhmlərə mütənasib dəyərindən aşağı qiymətə (güzəştli qiymətlə) təqdim edildikdə isə alqı-satqı müqaviləsinin bağlanıldığı tarixə xalis aktivlərin mütənasib dəyəri ilə nizamnamə kapitalındakı iştirak payının nominal dəyəri arasındakı fərq vergiyə cəlb edilən mənfəətdir. İştirak payları və ya səhmlər nominal qiymətdən yuxarı qiymətə alınmışdırsa, həmin iştirak paylarının və ya səhmlərin təqdim edilməsi zamanı gəlirdən çıxılan xərclər bu aktivlərin faktiki satınalma qiyməti ilə nəzərə alınır.
Kapital – aktivlərdən bütün öhdəliklər çıxıldıqdan sonra vergi ödəyicisinin xalis aktivlərinin dəyəridir. (Vergi Məcəlləsi, maddə 13.2.74.)
Kapital=nizamnamə kapitalı+bölüşdürülməmiş mənfəət
SND – səhmin nominal dəyəri
SMD – səhmin mütənasib dəyəri
FSD – faktiki satış dəyəri
FAD – faktiki alış dəyəri
G – gəlir
XA – xalis aktivlər
NK – nizamnamə kapitalı
Nsəhm – səhmlərin sayı
NK/Nsəhm = SND
XA/Nsəhm = SMD
1) FSD>SMD olduqda
G = FSD-SND
2) FSD< SMD olduqda
G = SMD-SND
3) FAD>SND olduqda
FSD-FAD = G
Yəni iştirak payları və ya səhmlər nominal qiymətdən yuxarı qiymətə alınmışdırsa, onlar təqdim edildikdə onların faktiki satınalınma dəyəri gəlirdən çıxılan xərc kimi nəzərə alınır.
Misal 1: Tutaq ki, müəssisənin nizamnamə kapitalı 5 ədəd səhmdən ibarət olmaqla 2.500 manatdır (səhmlərin hər birinin nominal dəyəri 500 manatdır). Bu müəssisənin il ərzində bölüşdürülməmiş mənfəəti 3.000 manat, nəticədə xalis aktivlərinin dəyəri 5.500 manat olmuşdur. 2019-cu ildə müəssisə səhmlərdən üç ədədini hər biri 1.500 manatdan təqdim etmişdir. Həmin səhmlərin vergi ödəyicisinin mülkiyyətində olma müddəti 3 ildən azdır. Müəssisənin mənfəət vergisini müəyyən edək.
NK=2.500
Nsəhm= 5
SND= NK/ Nsəhm=2.500/5=500
BM = 3.000
XA=3.000+2.500=5.500
SMD= 5.500/5=1.100
Göründüyü kimi, səhmlər hər biri 1.500 manata, yəni xalis aktivlərin nizamnamə kapitalındakı səhmlərə mütənasib dəyərindən 400 (1.500-1.100) manat yuxarı satılıb.
FSD=1.500
1 500*3ədəd -500*3ədəd=3.000 manat mənfəət
3.000*20%=600 manat mənfəət vegisi
Misal 2: Müəssisənin nizamnamə kapitalı 5 ədəd səhmdən ibarət olmaqla 2.000 manatdır (səhmlərin hər birinin nominal dəyəri 400 manatdır). Bu müəssisənin il ərzində bölüşdürülməmiş mənfəəti 2.000 manat olmuşdur ki, nəticədə xalis aktivlərinin dəyəri 4.000 manat təşkil etmişdir. 2019-ci ildə müəssisə səhmlərdən 2 ədədini hər biri 600 manat olmaqla təqdim etmişdir. Həmin səhmlərin vergi ödəyicisinin mülkiyyətində olma müddəti 3 ildən azdır. Müəssisənin mənfəət vergisini müəyyən edin.
NK=2.000
Nsəhm= 5
SND= NK/ Nsəhm=2000/5=400
BM = 2.000
XA=2.000+2.000=4.000
SMD= 4.000/5=800
Göründüyü kimi, səhmlər hər biri 600 manata, yəni xalis aktivlərin nizamnamə kapitalındakı səhmlərə mütənasib dəyərindən 200 (800-600) manat aşağı satılıb.
FSD=600
800*2ədəd -400*2ədəd=800 manat mənfəət
800*20%=160 manat mənfəət vegisi
Qeyd: Vergi Məcəlləsinin 102.1.27 və 106.1.19 maddələrinə əsasən, vergi ödəyicisinin azı üç il mülkiyyətində olan iştirak payının və ya səhmin təqdim edilməsindən əldə olunan gəlirlərinin 50 faizi mənfəət və gəlir vergisindən azaddır.
Misalımızdakı 3 ildən az müddət yerinə 3 il və ya daha çox qeyd edilsə, alınan vergi məbləğini 50% azaltmaq lazım olacaq.
