Manat da ABŞ dolları ilə eyni “marafona” qoşulub, bahalaşır – Son 5 ilin maksimumu

Azərbaycan manatının real effektiv məzənnəsi (REM) xarici tərəfdaş ölkələrin milli valyutası qarşısınakı indeksi yüksəlib. Bu da ikinci devalvasiyadan bu tərəfə müşahidə edilən maksimal göstəricidir.

Banker.az Azərbaycan Mərkəzi Bankına isnadən xəbər verir ki, manatın məzənnəsi 109.5 bəndə qədər yüksəlib. Bu da 2015-ci ilin dekabrından bu tərəfə maksimumum hədd deməkdir. Real effektiv məzənnə son ayda 4 faiz bəndi kəskin artım yaşayıb. 2020-ci ilin noyabrında isə 102.7 bənd təşkil edirdi.

manatın real effektiv məzənnəsi 2000-ci ildən hesablanır, minimum səviyyəsi 2004-cü ildə (74.2), maksimum səviyyəsi 2015-ci il yanvarında, hansı ki ilk devalvasiya baş verməmiş dövrdə (153.1) qeydə alınıb. Maliyyə böhranı başlayandan isə minimum hədd 2016-cı il sentyabrın 1-də (87 bənd) olub.

Real effektiv məzənnə (REM)- manatın ticarət tərəfdaşı olan ölkələrin valyutalarına nəzərən ikitərəfli nominal məzənnələrinin dəyişməsinin ticarət xüsusi çəkiləri və həmin ölkələrdə inflyasiya nəzərə alınmaqla həndəsi ortalamasını əks etdirir. Yəni milli valyutanın bir neçə valyutaya nəzərən orta çəkili dəyişmə indeksidir.

Real valyuta məzənnəsi ölkələrin idxal və ixrac həcmini müəyyən edən əsas göstəricidir. Əgər real valyuta məzənnəsi azalarsa, onda bu yerli məhsulların xarici məhsullarla müqayisədə daha ucuz olmasına gətirib çıxaracaq və əksinə.

Real effektiv məzənnənin artmasına səbəb Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşı olan ölkələrin milli valyutalarının dollarla müqayisədə ucuzlaşmasıdır.

Azərbaycan dollar/manat cütlüyünün məzənnəsi 1.7000-da lövbər salması (sabit məzənnə), dolların indeksin artması ilə manatın REM-i də əksər hallarda korrelyasiya təşkil edir. Məsələn, ABŞ dollarının indeksi 2020-ci ilin aprelində ABŞ dollarının 6 əsas rəqib valyuta səbəti qarşısında indeksi 99.09 səviyyəsinə qədər bahalaşmışdı. Həmin dövrdə manatın REM-i 107.4 bəndə qədər son 5 ilin maksimumunu yenilədi.

Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarının istifadə etdiyi vahid valyuta – avronun məzənnəsi son bir ayda ABŞ dollarına qarşı ucuzlaşıb. Məslən, EUR/USD cütlüyü son ayda 0.46% müsbət performans nümayiş etirsə də, ilin əvvəlindən 7.59% eniş edib. 2021-ci ilin Forex-ində ən mühüm dəyər itkisi yaşayan lirə də Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşının valyutasıdır. Lirə ABŞ dollarına qarşı son bir ayda 13.83%, ilin əvvəlindən isə 120%-ə yaxın dəyər itkisi ilə üzləşib.

Artımı neftin qiyməti ilə eyni istiqamətdə irəliləyən rus rublu isə son bir ayda 1.01%, ilin əvvəli ilə müqayisədə 2.43% ABŞ dollarına qarşı artım göstərir.